Wybór odpowiedniego opatrunku na rany wymaga uwzględnienia różnorodnych czynników, co często bywa trudnym i wymagającym zadaniem nawet dla ekspertów z wieloletnim doświadczeniem. W praktyce leczenia ran dobranie właściwej kompresji i opatrunku ma ogromne znaczenie dla całej terapii, dlatego tak ważne jest, aby być w stanie rozróżnić podstawowe zagadnienia, warunkujące wybór środków leczniczych.
Ilość wysięku z rany
Pierwszym czynnikiem, na jaki należy zwrócić uwagę, jest poziom wysięku z rany. Głębokie i trudno gojące się rany charakteryzują się zazwyczaj dużą ilością wysięku, przy którym najlepsze rozwiązanie stanowią opatrunki hydrowłókniste, alginianowe i hydrokoloidowe, tworzące w kontakcie z wydzieliną żel, utrzymujący wilgotne środowisko w ranie i minimalizujący ból podczas usuwaniu, przy jednoczesnym nienaruszeniu nowo powstałej tkanki. Dodatkowo w przypadku opatrunków hydrokoloidowych doskonale sprawdza się także warstwa piankowa, która absorbuje nadmiar wysięku i zabezpiecza skórę przed tarciem. Natomiast w przypadku ran o umiarkowanym i małym wysięku stosuje się zazwyczaj opatrunki przyspieszające gojenie, np. enzymatyczne, hydrożelowe lub mieszane. Ich zastosowanie miejscowo moduluje pH i poprawia macierz komórkową, wspomagając tym samym proces leczenia. Przy takich ranach sprawdzają się także żele antyseptyczne i czyszczące.
Głębokość rany
W zależności od przyczyn ich powstania rany dzieli się na płytkie i głębokie. W przypadku ran głębokich zastosowanie mają opatrunki wykorzystywane także w uszkodzeniach tkanek o dużym wysięku, ale nie tylko – dobrym wyborem są opatrunki wzbogacone jonami srebra, których działanie polega na zwalczaniu bakterii i innych patogenów atakujących ranę. Ogromne znaczenie ma również utrzymanie sterylnych warunków ich zakładania i zdejmowania, a warstwa zewnętrzna powinna chronić ubytek przed wszelkimi zanieczyszczeniami. Założenie takiego opatrunku zawsze powinno poprzedzać zdezynfekowanie i oczyszczenie rany, ponieważ usuwanie drobnoustrojów z jej wnętrza nastręcza większych trudności niż w przypadku ran płytkich, które z kolei wymagają zastosowania głównie chłonnych opatrunków hydrokoloidowych, zapewniających odpowiednio wilgotne środowisko rany. Dodatkowo często stosuje się żel, kiedy powierzchnia rany jest duża i nieregularna.
Obecność zakażenia
W terapii ran zakażonych dobór odpowiedniego opatrunku jest szczególnie istotny. Wybrany właściwie, może znacznie przyspieszyć proces leczenia oraz pozwala uniknąć dodatkowych powikłań. Z tego powodu najlepiej sprawdzają się opatrunki, które – dzięki zawartym w nim substancjom i składnikom – mają dodatkowe działanie antybakteryjne i bakteriobójcze. Wśród nich wyróżnia się m.in. opatrunki ze srebrem, z węglem aktywowanym oraz złożone. Pierwsze z nich stanowią doskonałą barierę przed bakteriami i znacznie przyspieszają proces gojenia, wykazują też skuteczność wobec szerokiego spektrum bakterii, w tym MRSA, VRE oraz grzybów, np. drożdżaków lub pleśni. Drugie – zawierające węgiel aktywowany – służą przede wszystkim pochłanianiu nieprzyjemnego zapachu z rany i mogą stanowić dobry wybór w przypadku ran przewlekłych, takich jak odleżyny. Opatrunki złożone natomiast zazwyczaj składają się z kilku warstw, z których każda pełni inną rolę. Mogą na przykład być zbudowane z warstwy zawierającej srebro jonowe, pianki poliuretanowej oraz wodoodpornej powłoki zabezpieczającej przed kontaktem rany z zewnętrznymi zanieczyszczeniami.
Sterylność rany
Właściwie przeprowadzona higiena rany ma na celu uniemożliwienie rozwijania się niepożądanych mikrobów. W przypadku niektórych ran uprzednia dezynfekcja nie jest wystarczająca, np. ze względu na występujące zakażenie. W każdym przypadku należy jednak zadbać o to, by ubytek był zawsze zabezpieczony przed czynnikami zewnętrznymi. Dlatego nierzadko stosuje się dwa opatrunki – pierwotny i wtórny, z których pierwszy zapewnia dobre środowisko leczenia i chroni przed kolonizacją bakterii, drugi natomiast utrzymuje opatrunek pierwotny i zapewnia ochronę przed zarazkami.
Należy jednak pamiętać, że każda rana wymaga konsultacji ze specjalistą, który uwzględni wszystkie czynniki związane z jej powstaniem, a następnie dobierze odpowiednie metody leczenia. Ponieważ wciąż nie istnieje jeden uniwersalny opatrunek, konsultacja z lekarzem bądź pielęgniarką specjalizującą się w leczeniu ran jest najlepszym sposobem na efektywną terapię z wykorzystaniem najlepszych środków medycznych.
Przeczytaj również: Nie tylko opatrunki. Jak przyspieszyć gojenie rany?
Przeczytaj bezpłatnie pokrewny artykuł w czasopiśmie „Pielęgniarstwo w Anestezjologii i Intensywnej Opiece”:
Zakażenie ran i owrzodzeń – postępowanie w praktyce pielęgniarskiej
Nie zawsze to jest łatwy wybór, ale wybranie najlepszego środka do odkażania nie jest trudne. Ja od wielu lat stosuję Octenisept, bo mimo swojej delikatności w działaniu jest bardzo skuteczny. Dodatkowo można go stosować praktycznie na wszystko – nawet do odkażania jamy ustnej.