Małpia ospa (mpox) to zoonotyczna choroba wirusowa wywoływana przez wirusa małpiej ospy (MPXV) z rodziny Poxviridae. Choroba ta, początkowo endemiczna dla niektórych rejonów Afryki, w ostatnich latach pojawiła się także w innych regionach świata, co wzbudziło większe zainteresowanie jej objawami klinicznymi, w tym charakterystycznymi zmianami skórnymi. Zmiany te stanowią istotny element diagnostyki i różnicowania choroby.

Przebieg zmian skórnych w małpiej ospie

Zmiany skórne w przebiegu małpiej ospy mają charakterystyczny cykl rozwoju, który trwa od 14 do 28 dni. Proces ten obejmuje pięć etapów:

1. Plamki (maculae) – pierwszym etapem są płaskie, czerwone plamki, które pojawiają się na skórze. Plamy te są wynikiem zapalenia w obrębie naczyń krwionośnych skóry i stanowią wczesny objaw infekcji.
2. Grudki (papulae) – plamki przekształcają się w grudki – twarde, wyniosłe zmiany skórne, które świadczą o pogłębiającym się stanie zapalnym w skórze właściwej.
3. Pęcherzyki (vesiculae) – kolejnym etapem jest tworzenie się pęcherzyków, wypełnionych przezroczystym płynem. Pęcherzyki te mają cienkie ściany i mogą łatwo pękać, co zwiększa ryzyko wtórnych infekcji bakteryjnych.
4. Krosty (pustulae) – pęcherzyki przekształcają się w krosty wypełnione ropną treścią. Jest to najbardziej bolesny etap zmian skórnych, gdyż krosty są napięte i osadzone głęboko w skórze.
5. Strupy (crustae) – krosty zasychają, tworząc strupy, które ostatecznie odpadają. W miejscu zmian mogą pozostać przebarwienia lub blizny, które są trwałe w niektórych przypadkach.

Zmiany skórne najczęściej pojawiają się na twarzy i rozprzestrzeniają się na dłonie, stopy, tułów oraz błony śluzowe jamy ustnej i narządów płciowych. Jedną z cech wyróżniających wysypkę w małpiej ospie jest polimorfizm zmian, czyli jednoczesne występowanie zmian skórnych na różnych etapach rozwoju.

Charakterystyka zmian skórnych a różnicowanie z innymi chorobami

Małpia ospa może być mylona z innymi chorobami wysypkowymi, co sprawia, że szczegółowy opis i obserwacja zmian skórnych są ważne w diagnostyce różnicowej. Najczęściej różnicuje się ją z:

• Ospą wietrzną – wysypka w ospie wietrznej jest bardziej powierzchowna i towarzyszy jej intensywny świąd. Zmiany skórne w ospie wietrznej pojawiają się w „rzutach”, co oznacza, że na skórze dominują zmiany w jednym stadium, co różni się od polimorfizmu obserwowanego w małpiej ospie.
• Półpaścem – wysypka półpaśca lokalizuje się jednostronnie wzdłuż dermatomów, podczas gdy w małpiej ospie zmiany są symetryczne i bardziej rozproszone.
• Kiłą wtórną – w kile wtórnej wysypka rzadko obejmuje dłonie i stopy, co jest charakterystycznym obszarem zmian w małpiej ospie.
• Ospą prawdziwą – w przeszłości różnicowanie między ospą prawdziwą a małpią ospą było trudniejsze. Jednak ospa prawdziwa została wyeliminowana dzięki skutecznym szczepieniom, co znacznie zmniejszyło ryzyko pomyłki.

Specyfika zmian skórnych w szczególnych grupach pacjentów

Dzieci

Dzieci są szczególnie narażone na cięższy przebieg choroby, w tym bardziej rozległe zmiany skórne. Wysypka może obejmować większe powierzchnie ciała, a nadkażenia bakteryjne są częstym powikłaniem. U najmłodszych pacjentów choroba wymaga wzmożonej opieki medycznej, zwłaszcza w krajach o ograniczonym dostępie do opieki zdrowotnej.

Kobiety w ciąży

Małpia ospa u kobiet w ciąży niesie ryzyko przeniesienia wirusa na płód, co może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak poronienie, obumarcie płodu lub wady wrodzone. Zmiany skórne w tej grupie pacjentek mogą być bardziej nasilone z uwagi na osłabioną odporność fizjologiczną w czasie ciąży.

Osoby z obniżoną odpornością

Osoby z niedoborami odporności, w tym pacjenci zakażeni wirusem HIV, są bardziej podatne na cięższy przebieg małpiej ospy. Zmiany skórne mogą być bardziej rozległe, a proces ich gojenia się znacznie dłuższy. W takich przypadkach ryzyko nadkażeń bakteryjnych i innych powikłań jest wyższe, co wymaga intensywnego leczenia i monitorowania.

Powikłania związane ze zmianami skórnymi

Najczęstszym powikłaniem związanym z wysypką w małpiej ospie są nadkażenia bakteryjne, które mogą prowadzić do powstania ropni, blizn i przebarwień. U niektórych pacjentów mogą wystąpić poważniejsze komplikacje, takie jak:

• zapalenie płuc,
• zapalenie mózgu,
• sepsa.

Zmiany skórne stanowią także istotny problem estetyczny i psychologiczny, zwłaszcza jeśli pozostawiają trwałe blizny.

Diagnostyka zmian skórnych

Rozpoznanie małpiej ospy opiera się na szczegółowym wywiadzie epidemiologicznym, badaniu klinicznym oraz testach laboratoryjnych. Test PCR wykrywający DNA wirusa w materiałach pobranych ze zmian skórnych jest złotym standardem diagnostycznym. W przypadku wystąpienia wtórnych nadkażeń mogą być konieczne posiewy bakteriologiczne.

Leczenie zmian skórnych

Leczenie małpiej ospy jest głównie objawowe. Obejmuje:

• łagodzenie bólu i świądu (np. stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwhistaminowych),
• zapobieganie nadkażeniom bakteryjnym poprzez stosowanie miejscowych środków antyseptycznych,
• podawanie leków przeciwwirusowych, takich jak tekowirymat, w przypadkach ciężkiego przebiegu choroby.

Zapobieganie zmianom skórnym w małpiej ospie

Profilaktyka małpiej ospy obejmuje ograniczenie kontaktu z zakażonymi osobami, stosowanie środków ochrony indywidualnej oraz przestrzeganie zasad higieny. Szczepionki przeciwko ospie prawdziwej wykazują skuteczność również wobec wirusa małpiej ospy, co czyni je ważnym narzędziem w zapobieganiu epidemii.

Podsumowanie

Zmiany skórne w małpiej ospie są jednym z najbardziej charakterystycznych objawów choroby i znaczącym elementem diagnostyki. Ich dokładna analiza pozwala na odróżnienie małpiej ospy od innych chorób wysypkowych i umożliwia wdrożenie odpowiedniego leczenia. Ze względu na wzrost przypadków małpiej ospy na świecie, zrozumienie natury zmian skórnych i ich znaczenia klinicznego jest niezbędne dla skutecznego zapobiegania i leczenia tej choroby.

Bibliografia:

1. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9918194/