Leczenie ran trudno gojących się to skomplikowany, wieloetapowy proces, którego powodzenie zależy od wiedzy i umiejętności pielęgniarki oraz lekarza. Czego należy unikać, a o czym trzeba pamiętać w procesie terapii ran? Przedstawiamy najważniejsze zasady.

1.W leczeniu ran nie należy stosować miejscowej antybiotykoterapii.

W przypadku stwierdzenia kolonizacji krytycznej lub infekcji rany nie należy stosować antybiotykoterapii miejscowej do eradykowania patogennych drobnoustrojów. Antybiotyki nie penetrują przez warstwę biofilmu w łożysku rany. Ekspozycja patogenów na niskie stężenia antybiotyków może z kolei prowadzić do narastania oporności i powodować zaburzenia w gojeniu rany.

Z tego powodu zamiast antybiotykoterapii miejscowej należy stosować środki antyseptyczne oraz specjalistyczne opatrunki z zawartością substancji przeciwbakteryjnej.

Źródło: U. Zielińska-Borkowska, A. Zdun, „Miejsce antybiotykoterapii w leczeniu ran”, „Pielęgniarstwo w Anestezjologii i Intensywnej Opiece” 2019, 5(4): 121-125.

2. Na rany nie wolno stosować wody utlenionej, kwasu bornego, rywanolu i chlorheksydyny.

Woda utleniona i kwas borny mają właściwości cytotoksyczne, co oznacza, że działają niszcząco na zdrowe komórki w łożysku rany. Ponadto substancje te wykazują wyłącznie działanie bakteriostatyczne, nie mają natomiast działania bójczego wobec drobnoustrojów.

Stosowanie rywanolu, czyli mleczanu etakrydyny, indukuje wzrost oporności wśród drobnoustrojów oraz przyczynia się do nadmiernego namnażania bakterii Pseudomonas aeruginosa. Chlorheksydyna natomiast pobudza oporność na takie patogeny, jak: S. aureus, Pseudomonas aeruginosa i Acinetobacter baumani.

Źródło: M. Bartoszewicz, T. Banasiewicz i in., „Zasady postępowania miejscowego i ogólnego w ranach/owrzodzeniach przewlekłych objętych procesem infekcji”, „Forum Zakażeń” 2019, 10(1): 1-30.

3. Opatrunki i środki antyseptyczne powinny wykazywać zgodność farmaceutyczną.

Substancje zawarte w preparatach do antyseptyki i opatrunkach specjalistycznych mogą wchodzić w niekorzystne interakcje, co może skutkować zaburzeniem procesu leczenia rany i doprowadzić do powikłań zdrowotnych u pacjenta.

Preparaty antyseptyczne z zawartością jodu (jodopowidon, kadeksomer jodu, jod w żelu) nie powinny być łączone z opatrunkami zawierającymi srebro. Produkty na bazie jodu nie powinny być również łączone z żadnymi preparatami antyseptycznymi poza środkami z zawartością PHMB. Preparaty z jodopowidonem nie powinny być również stosowane razem z miodem medycznym.

Źródło: M. Kucharzewski, E. Szkiler i in., „Algorytmy i wytyczne postępowania terapeutycznego w ranach trudno gojących się”, „Forum Leczenia Ran” 2020, 1(3): 95-116.

4. Na rany z odsłoniętymi chrząstkami i kośćmi nie należy stosować antyseptyków na bazie poliheksanidu i oktenidyny.

Preparaty antyseptyczne na bazie poliheksanidu, srebra jonowego oraz oktenidyny mogą mieć negatywny wpływ na ścięgna oraz tkankę chrzęstną i kostną. Do odkażania i przemywania ran z odsłoniętymi ścięgnami i kośćmi powinno się stosować preparaty z zawartością podchlorynów lub jodu.

Źródło: M. Kucharzewski, E. Szkiler i in., „Algorytmy i wytyczne postępowania terapeutycznego w ranach trudno gojących się”, „Forum Leczenia Ran” 2020, 1(3): 95-116.

5. Kompresjoterapia nie może być stosowana przy ranach o etiologii niedokrwiennej.

Kompresjoterapia nierozciągliwa, czyli uciskanie kończyny dolnej opaskami uciskowymi lub medycznymi wyrobami kompresyjnymi w celu zmniejszenia obrzęku i poprawy krążenia żylnego, to skuteczna metoda wspomagająca leczenie owrzodzeń żylnych. Należy zwrócić uwagę, że w przypadku ran o innej etiologii również konieczne jest odciążenie miejsca występowania rany.

Kompresjoterapia nierozciągliwa nie może być stosowana w przypadku niedokrwienia kończyn dolnych, np. w przebiegu miażdżycy, zarostowego zapalenia tętnic lub angiopatii cukrzycowej, a także przy niewydolności nerek. W przypadku tego rodzaju ran kompresjoterapię można stosować przy ABI 0,5-0,9, z zastosowaniem opasek mocno rozciągliwych lub typu lite oraz kompresji pneumatycznej o sile <30mmHg.

Kompresjoterapia nie powinna być również stosowana w przypadku zakażenia rany.

Źródło: Vin F., Benigni P., “Compression therapy. International Consensus Document. Guidelines according to scientific evidence”, “Int Angiology” 2004

6. W ranach o etiologii niedokrwiennej nie należy usuwać suchej martwicy.

U pacjentów, u których stwierdzone zostało krytyczne niedokrwienie kończyn dolnych, nie należy podczas opracowywania rany usuwać suchej martwicy, ponieważ mogłoby to spowodować powikłania prowadzące w krótkim czasie do amputacji kończyny. W pierwszej kolejności konieczna jest interwencja chirurga naczyniowego, który przeprowadzi udrożnienie tętnic.

Źródło: D. Ziaja, M. Sznapka i in., „Krytyczne niedokrwienie kończyn dolnych. Niedokrwienna rana przewlekła stopy u chorych bez cukrzycy – zalecenia leczniczo-pielęgnacyjne. Część I”, „Chirurgia Polska” 2015, 17, 1-2, 23-31.

7. Ran nie wolno moczyć.

Rany trudno gojące się powinny być regularnie myte pod bieżącą wodą (np. pod prysznicem) w celu zachowania higieny, jednak nie należy ich moczyć (np. w misce lub w wannie). Do oczyszczania rany powinny być stosowane substytuty mydła, ponieważ według najnowszych doniesień naukowych mydło unieczynnia antyseptyki, co w konsekwencji może prowadzić do rozwoju infekcji i zaburzenia procesu gojenia rany.

Źródło: J. Zolot, „Showering Is Safe 48 Hours After Surgery with Some Wounds”, “American Journal of Nursing” 2016, 116(4): 16.

8. W przypadku ran głębokich, silnie sączących lub zakażonych należy stosować połączenie opatrunków typu kanapka.

W szczególnie trudnych przypadkach ran trudno gojących się, takich jak rany z obfitym wysiękiem, rany głębokie lub rany z dużym obciążeniem mikrobiologicznym, należy stosować w połączeniu opatrunki, których właściwości się uzupełniają (np. opatrunek przeciwbakteryjny i wypełniający opatrunek chłonny). Połączenie kilku produktów pozwala zapewnić lepsze efekty leczenia i większy komfort pacjenta niż w przypadku zastosowania jednego opatrunku.

Źródło: M. Kucharzewski, E. Szkiler i in., „Algorytmy i wytyczne postępowania terapeutycznego w ranach trudno gojących się”, „Forum Leczenia Ran” 2020, 1(3): 95-116.

9. Terapia ran powinna obejmować leczenie żywieniowe.

Niedobory pokarmowe, anemia, odwodnienie oraz niedożywienie to stany, które w znaczący sposób utrudniają i wydłużają proces gojenia rany, a w skrajnych przypadkach mogą doprowadzić do całkowitej blokady gojenia. Ponadto zwiększają ryzyko wystąpienia infekcji i odleżyn. Z tego powodu w procesie terapii rany należy uwzględnić leczenie żywieniowe, które będzie odpowiadało potrzebom pacjenta.

Źródło: M. Michalska, M. Jakubczyk, „Wsparcie żywieniowe w procesie leczenia odleżyn – opis przypadku”, „Pielęgniarstwo w Anestezjologii i Intensywnej Opiece” 2018, 4(2):67–70.

P. Matras, „Rozpoznanie niedożywienia”, „Pielęgniarstwo w Anestezjologii i Intensywnej Opiece” 2017, 3(3): 153-158.

10. Stan rany powinien być regularnie monitorowany.

Przebieg procesu leczenia rany trudno gojącej się powinien podlegać stałemu nadzorowi. Przy każdej zmianie opatrunku należy sprawdzać jego chłonność. Jeżeli opatrunek przy zmianie jest suchy lub przecieka, należy wymienić go na produkt o innych właściwościach. Co 2 tygodnie należy ocenić postępy gojenia, natomiast raz na 4 tygodnie należy dokonać pełnej oceny rany (powierzchnia, wygląd rany, wysięk). Obserwacja stanu rany pozwala na bieżąco dostosowywać leczenie do potrzeb pacjenta i zachować jego pełną skuteczność.

Źródło: M. Kucharzewski, E. Szkiler i in., „Algorytmy i wytyczne postępowania terapeutycznego w ranach trudno gojących się”, „Forum Leczenia Ran” 2020, 1(3): 95-116.

Sprawdź najważniejsze informacje o  tym, jak stosować opatrunki i środki antyseptyczne: