Biofilm Based Wound Care (BBWC) to strategia leczenia ran przewlekłych objętych biofilmem, która opiera się na połączeniu kilku działań terapeutycznych. Głównym założeniem jest natomiast agresywne i częste oczyszczanie rany (debridement).

Biofilm to złożone skupisko jednego lub wielu gatunków drobnoustrojów, które pokryte są zewnątrzkomórkową polimerową substancją (macierzą EPS). Biofilm powstaje w wyniku wielowarstwowego lub jednowarstwowego wzrostu drobnoustrojów, które układają się w uporządkowane i skomplikowane struktury. Bakterie wytwarzają macierz ochronną, którą przytwierdzają do żywej lub martwej powierzchni. Macierz ta stanowi fizyczną barierę, która skutecznie chroni mikroorganizmy przed działaniem antybiotyków, antyseptyków, a także układu immunologicznego gospodarza.

Na czym polega BBWC?

Wiadomo, że biofilm występuje w około 80 proc. ran przewlekłych i trudno gojących się ranach. Biofilm jest poważnym wyzwaniem klinicznym, ponieważ nie jest widoczny gołym okiem i jest oporny na działania zwalczające. Zarządzanie biofilmem jest niezwykle istotne dla wyników leczenia ran.

Założenia BBWC:

• w ranach przewlekłych występują bakterie w formie biofilmowej;
• stosowanie rutynowych metod diagnostycznych nie pozwala na wiarygodne oszacowanie składu populacyjnego bakterii obecnych w ranie ani wykryć biofilmu;
• bakterie w formie biofilmowej zakłócają proces gojenia rany przewlekłej;
• konieczne jest wdrożenie terapii, która umożliwi skuteczną eradykację biofilmu.

Cele strategii BBWC

1. Prawidłowa diagnostyka rany

Mikroorganizmy występujące z biofilmach są mikroskopijnymi strukturami, co sprawia, że niemożliwe jest zobaczenie ich gołym okiem. Obecnie żadna rutynowa metoda identyfikacji lub wykrywania nie pozwala na rozróżnienie między bakteriami planktonicznymi i rozwijającymi biofilm.

W praktyce klinicznej uznaje się więc, że brak odpowiedzi na środki przeciwdrobnoustrojowe, nawracający stan zapalny lub infekcja rany, zwiększony poziom wysięku, grudkowa, twarda i lśniąca powierzchnia rany, duża ilość znekrotyzowanej tkanki w łożysku rany, powłoka fibrynowa, nieprzyjemny zapach wydzielający się z  dna rany są sygnałami świadczącymi o obecności biofilmu.

Należy mieć jednak mieć świadomość, że objawy te mogą mieć również inną, niż bakteryjna, etiologię.

2. Częste i agresywne opracowanie rany

Konieczne jest wdrożenie agresywnych i selektywnych metod fizycznych w celu oczyszczenia rany z biofilmu. Podstawą jest częste opracowanie rany (enzymatyczne, biologiczne, mechaniczne, chirurgiczne) w celu usunięcia warstw martwicy oraz uszkodzonych tkanek – na poziomie 1-2 mm w głąb tkanek. Najskuteczniejszą i rekomendowaną metodą w BBWC jest oczyszczanie chirurgiczne.

Celem jest usunięcie wszelkich struktur anatomicznych, które ułatwiają bakteriom przywieranie do tkanki i wytworzenie biofilmu.

3. Antybiotykoterapia systemowa i antyseptyka z użyciem „selective bodies”

Zgodnie ze strategią BBWC antybiotyki należy stosować w wysokich dawkach i w czasie, w którym bakterie dopiero odtwarzają warstwę śluzu. Wskazuje się jednak, że antybiotyki nie powinny być stosowane jako jedyna opcja terapeutyczna, gdyż same antybiotyki nie są w stanie doprowadzić do eradykacji biofilmu. Antybiotykoterapię w strategii BBWC uznaje się jedynie jako środek wspomagający leczenie i uniemożliwiający bakteriom przeniknięcie z łożyska rany w głąb zdrowych tkanek i do krwioobiegu.

W strategii BBWC bardzo istotne jest także dobranie odpowiednich antyseptyków, które pokrywają się ze strategią T.I.M.E. oraz W.A.R. oraz promują zastosowanie tzw. „selective bodies”, czyli posiadają niską cytotoksyczność, szerokie spektrum oddziaływania przeciwdrobnoustrojowego oraz wysokiej sile bójczej.

4. Środki „przeciw-biofilmowe”

Według strategii BBWC w skutecznej walce z biofilmem ważne jest także zastosowanie środków  „przeciw-biofilmowych” (np. hamamelitanina, dyspersyna B, mutanaza oraz dekstranaza, laktoferyna), które osłabiają określone mechanizmy i struktury biofilmu. Obecnie brak jest doniesień naukowych opisujących kliniczne zastosowanie tych środków w Polsce.

Alternatywą mogą być specjalistyczne opatrunki przeciwdrobnoustrojowe.

Źródła:

1. M. Bartoszewicz, A. Junka, „Biofilm Based Wound Care: strategia leczenia ran przewlekłych objętych procesem infekcyjnym wywołanym przez drobnoustroje w formie biofilmowe”, „Leczenie Ran” 2012;9(1):1-6
2. B. Raczkowska, D. Gregorowicz-Warpas, „Zastosowanie strategii Biofilm Based Wound Care w leczeniu pacjenta z infekcją rany w formie biofilmowej – opis przypadku”, „Forum Zakażeń” 2017;8(1):63-69
3. Materiały edukacyjne autorstwa dr n. med. Elżbiety Szkiler
4. „Biofilm-based wound care with cadexomer iodine”, „Wounds International” 2017