Przyczyny trudno gojących się ran: unieruchomienie i jego wpływ na powstawanie odleżyn

Ten tekst przeczytasz w < 1 min.

Trudno gojące się rany, szczególnie odleżyny, stanowią poważny problem zdrowotny i terapeutyczny, który dotyka wielu pacjentów, zwłaszcza tych unieruchomionych. Unieruchomienie to stan, w którym pacjent jest pozbawiony możliwości swobodnego poruszania się, co prowadzi do wielu negatywnych konsekwencji zdrowotnych, w tym do powstawania ran. Artykuł ten skupia się na mechanizmach powstawania trudno gojących się ran związanych z unieruchomieniem, w szczególności na odleżynach, a także innych potencjalnych skutkach unieruchomienia dla procesu gojenia.

Unieruchomienie jako czynnik ryzyka powstawania ran

Unieruchomienie jest jednym z głównych czynników ryzyka powstawania ran, zwłaszcza odleżyn. Odleżyny to rany powstałe w wyniku długotrwałego ucisku na skórę i tkanki podskórne, co prowadzi do ograniczenia przepływu krwi, a w konsekwencji do niedotlenienia i martwicy tkanek. Często dotykają pacjentów przewlekle chorych, starszych lub niepełnosprawnych, którzy są zmuszeni do długotrwałego pozostawania w jednej pozycji. Długotrwałe unieruchomienie powoduje, że niektóre części ciała, takie jak pośladki, pięty czy łopatki, są narażone na stały nacisk, co prowadzi do powstawania odleżyn.

Mechanizm powstawania odleżyn

Odleżyny powstają głównie w wyniku kombinacji trzech podstawowych czynników: ucisku, sił ścinających i tarcia. Ucisk, szczególnie długotrwały, prowadzi do zamknięcia naczyń krwionośnych, co skutkuje ograniczeniem dopływu tlenu i składników odżywczych do tkanek. Długotrwały ucisk może prowadzić do śmierci komórek, co inicjuje proces martwicy. Siły ścinające powstają, gdy dwie przylegające do siebie warstwy tkanek przesuwają się względem siebie, co powoduje rozrywanie naczyń krwionośnych w głębszych warstwach skóry. Tarcie, z kolei, może uszkodzić zewnętrzną warstwę skóry, co czyni ją bardziej podatną na urazy i infekcje.

Stopnie zaawansowania odleżyn

Odleżyny są klasyfikowane według czterech głównych stopni zaawansowania:

Odleżyna pierwszego stopnia – na tym etapie skóra pozostaje nienaruszona, ale pojawia się zaczerwienienie, które nie blednie pod wpływem nacisku. Skóra może być bolesna, ciepła lub zimna w dotyku.
Odleżyna drugiego stopnia – pojawiają się powierzchowne uszkodzenia skóry, w tym pęcherze lub otwarte owrzodzenia. Rana może być bolesna i zwiększa ryzyko infekcji.
Odleżyna trzeciego stopnia – uszkodzenie dotyczy głębszych warstw skóry, tkanki podskórnej, a nawet mięśni. Rana jest głęboka, często widoczne są martwicze tkanki.
Odleżyna czwartego stopnia – uszkodzenia obejmują mięśnie, ścięgna, a nawet kości. Odleżyna czwartego stopnia jest bardzo trudna do wyleczenia i wymaga intensywnej terapii.

Wpływ unieruchomienia na proces gojenia ran

Unieruchomienie nie tylko sprzyja powstawaniu odleżyn, ale także opóźnia proces gojenia istniejących ran. Kilka mechanizmów wpływa na ten proces:

Ograniczenie przepływu krwi – długotrwałe unieruchomienie prowadzi do zaburzeń w mikrokrążeniu, co ogranicza dopływ tlenu i składników odżywczych do tkanek, co jest niezbędne do prawidłowego gojenia ran. Brak odpowiedniego ukrwienia prowadzi do spowolnienia procesów regeneracyjnych oraz zmniejszenia odporności na infekcje.
Zwiększone ryzyko infekcji – unieruchomieni pacjenci, zwłaszcza ci z odleżynami, są bardziej podatni na infekcje bakteryjne. Brak ruchu i zmiana pozycji sprawiają, że rana jest bardziej narażona na kolonizację przez bakterie, co dodatkowo komplikuje proces gojenia.
Zmniejszona odporność miejscowa – wskutek unieruchomienia oraz przewlekłego stanu zapalnego towarzyszącego odleżynom, układ odpornościowy pacjenta może działać mniej efektywnie. Zmniejszona odporność miejscowa oraz systemowa utrudnia walkę z infekcjami i opóźnia proces regeneracji.
Zaburzenia metaboliczne – unieruchomienie może prowadzić do zmian metabolicznych, takich jak osłabienie funkcji układu odpornościowego, zaburzenia hormonalne czy zmniejszona synteza białek, które są niezbędne do naprawy tkanek. Niedobory składników odżywczych, zwłaszcza białka, cynku i witamin (zwłaszcza C i E), mogą znacząco opóźniać proces gojenia ran.

Kontrolowanie ran u pacjentów unieruchomionych

Leczenie ran u pacjentów unieruchomionych, zwłaszcza odleżyn, wymaga wielokierunkowego podejścia, obejmującego zarówno profilaktykę, jak i leczenie samej rany. Najważniejsze strategie obejmują:

Zmiana pozycji – regularne zmiany pozycji pacjenta (co 2 godziny) są niezbędne, aby zmniejszyć nacisk na określone obszary ciała i zapobiec powstawaniu nowych odleżyn. Używanie specjalnych materacy przeciwodleżynowych lub poduszek również może pomóc w rozkładzie nacisku.
Utrzymanie higieny – ważne jest utrzymanie odpowiedniej higieny skóry, szczególnie w obszarach narażonych na powstawanie odleżyn. Regularne oczyszczanie ran oraz stosowanie preparatów antyseptycznych może zmniejszyć ryzyko infekcji.
Optymalizacja odżywiania – zapewnienie pacjentowi odpowiedniego odżywienia, bogatego w białko, witaminy i minerały, jest niezbędne dla wspierania procesów regeneracyjnych tkanek.
Terapie wspomagające – w niektórych przypadkach stosuje się specjalistyczne terapie wspomagające, takie jak terapia podciśnieniowa, która polega na przykładaniu opatrunków podciśnieniowych, co wspomaga proces gojenia i zmniejsza ryzyko infekcji.

Podsumowanie

Unieruchomienie pacjenta, szczególnie przewlekłe, stanowi poważny czynnik ryzyka powstawania trudno gojących się ran, takich jak odleżyny. Proces gojenia ran u pacjentów unieruchomionych jest skomplikowany i wymaga wieloaspektowego podejścia terapeutycznego. Profilaktyka, w postaci regularnych zmian pozycji oraz odpowiedniego żywienia, odgrywa istotną rolę w zapobieganiu powstawania odleżyn. Leczenie już istniejących ran wymaga zaś zastosowania odpowiednich terapii, które wspomagają proces regeneracji oraz minimalizują ryzyko powikłań. Skuteczne zarządzanie ranami u pacjentów unieruchomionych wymaga współpracy zespołu terapeutycznego, obejmującego lekarzy, pielęgniarki oraz fizjoterapeutów.

Bibliografia: