Rany zakażone są poważnym wyzwaniem terapeutycznym, wymagającym skutecznych metod oczyszczania, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się infekcji i umożliwić prawidłowe gojenie. W literaturze medycznej stosowane są różnorodne podejścia do oczyszczania ran zakażonych, których dobór zależy od rodzaju, rozległości oraz etiologii rany. Opracowanie łożyska rany (ang. wound bed preparation – WBP), rozumiane jako proces zmierzający do uzyskania czystego, podatnego na leczenie łożyska, jest istotnym elementem tego procesu.

Debridement – podstawowy element leczenia ran przewlekłych

Debridement, czyli oczyszczanie rany ze wszystkich czynników zaburzających jej naturalne gojenie, to procedura stosowana w leczeniu ran przewlekłych. W praktyce medycznej debridement obejmuje usuwanie zanieczyszczeń egzogennych (jak pozostałości starych opatrunków) oraz endogennych (martwica, nadmierny wysięk, biofilm). Biofilm, warstwa mikroorganizmów pokrywająca dno rany, stanowi poważne zagrożenie dla procesu gojenia i często wymaga specjalistycznych metod oczyszczania.

Chirurgiczne oczyszczanie rany

Chirurgiczne oczyszczanie, zwane również ostrym lub mechanicznym debridementem, jest jedną z najbardziej agresywnych, ale również najskuteczniejszych metod usuwania martwicy i biofilmu z rany. Technika ta, stosowana głównie przy ranach urazowych, obejmuje wycięcie martwych tkanek, a w niektórych przypadkach także okolicznych tkanek zdrowych, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się zakażenia. W Polsce dostępność tej metody może być ograniczona ze względu na wymogi dotyczące warunków operacyjnych i konieczność obecności anestezjologa.

Nową metodą wspierającą chirurgiczne oczyszczanie jest frakcjonujący laser CO2, który pozwala na precyzyjne odparowanie martwicy i biofilmu, bez naruszania zdrowych tkanek. Ta technologia jest szczególnie przydatna przy oczyszczaniu zmian bliznowatych, przy jednoczesnym minimalizowaniu bólu i krwawienia.

Nekrektomia enzymatyczna

Enzymatyczne oczyszczanie rany jest techniką mniej inwazyjną, stosowaną głównie w małych, głębokich ranach oparzeniowych. Metoda ta polega na miejscowym stosowaniu preparatów enzymatycznych, które chemicznie rozkładają martwe tkanki. Dzięki temu możliwe jest delikatne usunięcie martwicy w warunkach ambulatoryjnych, co czyni tę metodę stosunkowo szybką i bezbolesną, chociaż nie zawsze tanią.

Terapia larwalna – Maggot Debridement Therapy (MDT)

Terapia larwalna, w której wykorzystuje się sterylne larwy muchy z gatunku Lucilia sericata, zyskuje popularność jako alternatywna metoda oczyszczania ran zakażonych i przewlekłych. Larwy, odżywiając się martwą tkanką, efektywnie usuwają martwicę i biofilm, bez naruszenia zdrowych komórek. Ponadto, wydzielina larw działa bakteriobójczo i stymuluje proces gojenia, przyczyniając się do zwiększonej proliferacji fibroblastów i angiogenezy.

Terapia larwalna, mimo swoich licznych zalet, ma także przeciwwskazania, takie jak aktywne krwawienie, obecność nacieków nowotworowych lub nadmierny wysięk. Odpowiednie przygotowanie rany oraz staranny nadzór nad terapią mogą zminimalizować ryzyko działań niepożądanych, takich jak podrażnienia lub reakcje alergiczne.

Nowoczesne oczyszczanie mechaniczne

Mechaniczne oczyszczanie za pomocą specjalistycznych opatrunków z mikrowłóknami jest skuteczną i delikatną metodą oczyszczania rany. Opatrunki te, analogiczne do „łapki gekona”, zbierają martwe komórki i bakterie przy użyciu sił elektrostatycznych. Dodatkowo, dzięki zastosowaniu substancji przeciwdrobnoustrojowych, takich jak poliheksanidyna z betainą, redukują ryzyko rozwoju oporności drobnoustrojów.

Opatrunki oczyszczające

Opatrunki oczyszczające, wzbogacone włóknami poliakrylanu, mają wysoką chłonność i mogą być stosowane przez cały proces leczenia ran przewlekłych, zapobiegając odnowieniu martwicy rozpływnej. Wykorzystanie tych opatrunków już na etapie oczyszczania może przyspieszyć proces gojenia oraz zmniejszyć ryzyko zakażeń.

Terapie wspomagające

Do technik wspomagających należą oczyszczanie ultradźwiękami (sonifikacja), hydrochirurgia oraz terapia podciśnieniowa (NPWT), które pozwalają na skuteczniejsze usuwanie martwicy i wspierają procesy regeneracyjne w ranie. Terapia podciśnieniowa, dzięki sekwestracji martwych tkanek, stanowi istotne wsparcie w przypadkach, gdy granice martwicy są trudne do określenia.

Podsumowanie

Odpowiednie przygotowanie łożyska rany, poprzez zastosowanie kombinacji metod oczyszczania, stanowi ważny element efektywnego leczenia ran zakażonych. Każda z omawianych metod – chirurgiczne oczyszczanie, nekrrektomia enzymatyczna, terapia larwalna, nowoczesne mechaniczne oczyszczanie oraz specjalistyczne opatrunki – przyczynia się do zmniejszenia ryzyka infekcji i przyspieszenia procesu gojenia. Wybór metody zależy od rodzaju rany oraz stanu pacjenta, a wykorzystanie zróżnicowanych technik może zapewnić optymalne rezultaty terapeutyczne.

Artykuł powstał na podstawie dokumentu „Zasady postępowania miejscowego i ogólnego w ranach/owrzodzeniach przewlekłych objętych procesem infekcji. Aktualizacja 2024” pod redakcją prof. dr hab. n. med. Marzenny Bartoszewicz.

Dostęp do całego dokumentu: https://evereth.home.pl/archiwum-pdf/books/Zalecenia_Rana_Zakazona_2024.pdf