Zakażenia ran oparzeniowych to najczęstsza przyczyna zgonu wśród pacjentów oparzonych. Jedną z metod walki z infekcjami w ranach oparzeniowych jest miejscowe stosowanie preparatów do odkażania i oczyszczania ran. Jakie są ograniczenia ich użycia i możliwe działania niepożądane?
W organizmach pacjentów, u których doszło do oparzenia, zaburzone zostają mechanizmy metaboliczne i obronne. Z tego powodu pacjenci oparzeni są szczególnie narażeni na zakażenia ran. Infekcje ran oparzeniowych mogą mieć zarówno endogenny, jak i egzogenny charakter. W walce z nimi ważną rolę odgrywają preparaty antyseptyczne.
Poliheksanidyna
Poliheksanidyna (PHMB) w stężeniu 0,02% jest wskazywana w zaleceniach jako antyseptyk pierwszego wyboru w terapii oparzeń II i III stopnia. Badania in vitro nad działaniem PHMB w połączeniu z betainą wykazały, że nie działa ona negatywnie na tkanki pacjenta, a ponadto częstotliwość reakcji alergicznych wywołanych przez ten związek jest najniższa wśród badanych antyseptyków. Działania niepożądane spowodowane stosowaniem poliheksanidyny oraz nadwrażliwość na ten związek występują rzadko. PHMB wykazuje ponadto niską toksyczność przy zachowaniu dużej skuteczności i szerokiego spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego.
Oktenidyna
Oktenidyna wykazuje najwyższy i najkorzystniejszy wskaźnik BI spośród wszystkich preparatów antyseptycznych stosowanych w leczeniu ran oparzeniowych. Związek ten cechuje się szerokim działaniem przeciwdrobnoustrojowym oraz skutecznością w zwalczaniu biofilmu. Oktenidyna rzadko powoduje skutki uboczne w postaci dermatoz lub alergii. Nie odnotowano do tej pory przypadku wstrząsu anafilaktycznego spowodowanego przez ten związek.
Powidon jodu
PVP-I to środek antyseptyczny o udowodnionej skuteczności wobec bakterii, grzybów, wirusów otoczkowych i pierwotniaków. Nie wykryto dotąd mechanizmów oporności na ten związek.
Ze względu na możliwość przeniknięcia do krwiobiegu i zaburzenia czynności tarczycy PVP-I jest przeciwwskazany w leczeniu ran oparzeniowych u chorych z dysfunkcjami tego narządu, u wcześniaków i noworodków, u kobiet w ciąży, a także u osób w podeszłym wieku. Nie powinno się go również stosować u pacjentów z nadwrażliwością na jod oraz u osób cierpiących na opryszczkowe zapalenie skóry lub zespół Duhringa.
Ponadto stosowanie jodoforów wiąże się z ryzykiem wystąpienia błędu białkowego (reakcja między cząsteczką jodu a białkami obecnymi w wysięku), co prowadzi do osłabienia właściwości bójczych preparatu. Ze względu na to, że rany oparzeniowe charakteryzują się silnym sączeniem, należy uwzględnić ryzyko tej reakcji podczas stosowania środków antyseptycznych na bazie jodu.
Należy pamiętać, że niedozwolone jest aplikowanie środków na bazie PVP-I w połączeniu z oktenidyną, ponieważ skutkuje to uwalnianiem wolnych cząsteczek jodu.
Chlorheksydyna
Chlorheksydyna nie jest zalecana w terapii oparzeń ze względu na to, że obserwuje się rosnącą oporność wobec tego antyseptyku wśród gatunków drobnoustrojów najczęściej izolowanych z zakażonych ran oparzeniowych. Ponadto chlorheksydyna wykazuje właściwości toksyczne. Środek ten częściej niż inne antyseptyki wywołuje reakcje alergiczne oraz wstrząsy anafilaktyczne. W niektórych przypadkach stosowanie preparatów na bazie chlorheksydyny może prowadzić do opóźnienia gojenia.
Źródła:
M. Oleksy, A. Junka, M. Bartoszewicz, „Zastosowanie antyseptyków w leczeniu zakażeń ran oparzeniowych”, „Chirurgia Plastyczna i Oparzenia” 2017, 5(2): 53-58.
J. Paleczny, A. Junka, M. Bartoszewicz, „Postępowanie przeciwbakteryjne (antyseptyka) u pacjentów oparzonych”, „Chirurgia Plastyczna i Oparzenia” 2019, 7(3): 91-100.
Znajdź więcej informacji na temat produktów do antyseptyki:
