Zabieg enukleacji gałki ocznej polega na usunięciu oka lub jego resztek i wszczepieniu indywidualnie dobieranej ruchomej protezy. Operacja jest nieodwracalna i jest obarczona ryzykiem powikłań. Ważnym elementem rekonwalescencji pacjenta jest pielęgnacja obszaru pooperacyjnego zarówno podczas hospitalizacji, jak i po wyjściu do domu.
Enukleacji gałki ocznej poddają się zarówno osoby niewidzące, jak i widzące. Wśród osób niewidzących zabieg wykonuje się, by zapobiec rozwojowi współczulnego zapalenia spojówki. Operacja wykonywana jest również u osób z niekontrolowaną jaskrą, zanikiem gałki ocznej, z niekontrolowanym zapaleniem tęczówki lub w przypadku przewlekłego bólu niewidzącego oka. Zabieg służy też celom kosmetycznym. Natomiast u osób widzących operację wykonuje się w przypadku stwierdzonego nowotworu wewnątrzgałkowego, współczulnego zapalenia naczyniówki, w przypadku bólu z bardzo niską ostrością wzroku oraz w przypadku poważnego urazu.
Wczesna pielęgnacja po enukleacji
Wczesna pielęgnacja po operacji polega na zmianach opatrunku, utrzymywaniu prawidłowej higieny w oczodole i obserwacji wydzieliny. Ważnym jej elementem jest również kontrolowanie adaptacji implantu pod kątem wystąpienia powikłań takich jak obkurczenie powieki, otwarcie się rany czy pęknięcie szwów.
Na ranę pooperacyjną stosuje się opatrunek uciskowy, którego zadaniem jest zmniejszenie krwawienia i ryzyka wystąpienia opuchlizny. Pod powieki pacjentom zakłada się konformer – nakładkę z otworami na maści, która wspomaga również prawidłowe ukształtowanie się powiek i brzegu oczodołu. W kolejnych etapach rekonwalescencji na oko i oczodół zakłada się unieruchamiający opatrunek uciskowy.
Po 48 godzinach od zabiegu zdejmowane są opatrunki, a do oczodołu podaje się maści za pomocą konformeru. Maści i krople powinny być podawane co kilkanaście minut, by zwiększyć skuteczność ich działania.
Późna pielęgnacja po usunięciu oka
Pacjenci po zabiegu wycięcia oka nie wymagają długiej hospitalizacji. Należy ich natomiast odpowiednio przygotować do samopielęgnacji oczodołu i protezy. Personel medyczny powinien wyedukować pacjenta, jak korzystać ze specjalnych przyborów, np. przyssawki służącej do wyciągania protezy, pojemników do jej przechowywania, płynów służących do czyszczenia oczodołu i protezy. Przez 4 tygodnie po zabiegu maści i krople powinny być podawanie za pomocą konformera. Gdy proteza zostanie już dopasowana, aplikacji preparatów należy dokonywać do wewnętrznej strony protezy. W przypadku pojawienia się odczynów zapalnych na wewnętrznej stronie powieki zaleca się, by maść nakładać na zewnętrzną stronę protezy.
W czasie rekonwalescencji w domu pacjent powinien również umieć ocenić, kiedy wydzielina z oczodołu może wskazywać na toczące się procesy chorobowe lub zaburzenia gojenia. Pielęgniarka oceny dokonuje głównie na podstawie barwy wysięku, jednak w przypadku niewidomych pacjentów, konieczne jest przeprowadzenie edukacji, jak ocenić wysięk na podstawie jego konsystencji, ilości i zapachu. W przypadku bardzo wysokiej lub bardzo niskiej temperatury powietrza możliwe jest zwiększenie wydzielania wysięku z oka. Długo utrzymujące się sączenie może wskazywać na nieprawidłowe czyszczenie protez lub złe dopasowanie implantu. Może być także objawem olbrzymiobrodawkowego zapalenie spojówek.
Skutki uboczne enukleacji
Po zabiegu enukleacji może pojawić się ból rany pooperacyjnej w oczodole, a także całej głowy. Do innych skutków ubocznych należą obrzęk, zaczerwienienie i krwiaki. Może również dojść do zakażenia rany. W takim przypadku zaleca się zwiększoną higienę zajętego chorobowo obszaru oraz farmakoterapię. U pacjentów, u których ryzyko zakażenia rany jest wysokie, na przykład z powodu chorób współistniejących, takich jak cukrzyca, należy zastosować profilaktykę antybiotykową lub hormonalną. W skrajnych przypadkach infekcji rany może dojść do migracji patogenów z oczodołu do układu nerwowego.
W przypadku nieprawidłowego dopasowania protezy pacjenci odczuwać mogą dyskomfort i ból oczodołu. W następstwie może dojść do wypchnięcia implantu. W takiej sytuacji niezbędna jest kolejna operacja lub zastąpienie protezy autogennym przeszczepem tłuszczowo-skórnym.
Źródło:
K. Galbarczyk , B. Jędryczek, A. Galbarczyk, Pielęgnacja chorych po enukleacji gałki ocznej, Problemy pielęgniarstwa, 2009, tom 17, zeszyt nr 4, str. 335-338
Przeczytaj także: Leczenie szczeliny odbytu
