W zaopatrywaniu i leczeniu oparzeń konieczne jest szybkie i skuteczne działanie. O tym, jak opatrzyć i zabezpieczyć ranę oparzeniową oraz kiedy zgłosić się z nią do lekarza mówią Mateusz Sieradzan, pielęgniarz i autor bloga Pan Pielęgniarka, oraz Tomasz Janus, ratownik medyczny i autor bloga Prehospital blog.
- Ranę oparzeniową należy schłodzić pod bieżącą wodą
Rana powstała w wyniku oparzenia powinna zostać schłodzona natychmiast po urazie. Badania naukowe dowodzą, że wysoka temperatura może uszkadzać tkanki jeszcze nawet godzinę po oparzeniu, dlatego według wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji chłodzenie oparzenia powinno trwać przez co najmniej 20 min.
Do schładzania należy użyć bieżącej wody z kranu lub prysznica. Badania na zwierzętach dowodzą, że wykorzystanie bieżącej wody jest skuteczniejsze niż wody z lodem lub samego lodu, pozwala skrócić czas gojenia się rany i zmniejszyć blizny.
- Woda wykorzystana do chłodzenia nie może być bardzo zimna
Wykorzystana do chłodzenia rany oparzeniowej woda nie powinna być bardzo zimna (najlepiej jest wykorzystać wodę letnią). Schładzanie zimną wodą przez dłuższy czas i/lub dużych powierzchni ciała prowadzi do hipotermii (wychłodzenia), zwłaszcza w grupie dzieci i seniorów. Co więcej – schładzanie zimną wodą ma działanie paradoksalne. Lodowata woda nadmiernie obkurcza naczynia krwionośne skóry i nadmiar ciepła nie może się wydostać z organizmu.
- Z oparzonej skóry należy zdjąć ubranie, jeżeli to możliwe
Ubranie, które zostało przesiąknięte wrzątkiem lub spalone pod wpływem wysokiej temperatury, należy delikatnie zdjąć, żeby ograniczyć działanie ciepła na skórę. Jeżeli nie jest to możliwe, oparzoną skórę należy schłodzić wodą przez ubranie. W rzadkich przypadkach ubranie może „wtopić się” w ranę – nie wolno go w takiej sytuacji „wyszarpywać” z rany!
- Z oparzonej kończyny trzeba jak najszybciej zdjąć biżuterię
Jeśli oparzeniu uległa ręka, należy natychmiast zdjąć z niej biżuterię (pierścionki, bransoletki, zegarki). Na uszkodzonych w wyniku oparzenia tkankach może szybko wystąpić obrzęk, co uniemożliwi usunięcie biżuterii.
- W przypadku rozległego oparzenia należy okryć osobę poszkodowaną
Jeżeli oparzeniu uległa duża powierzchnia ciała, osobę poszkodowaną należy zabezpieczyć przed utratą ciepła i okryć np. kocem. Jest to szczególnie istotne w przypadku dzieci, osób starszych i schorowanych. Poszkodowany ma uszkodzoną dużą partię skóry, w wyniku czego marznie i się odwadnia. Im bardziej zmarznie i im bardziej się odwodni – tym większa szansa na rozwój zakażenia, dłuższy pobyt w szpitalu i inne powikłania.
- Ranę oparzeniową należy zabezpieczyć
Rana oparzeniowa wymaga zaopatrzenia jałowym opatrunkiem, aby zminimalizować ryzyko zakażenia. W przypadku niedostępności opatrunków można wykorzystać w ich zastępstwie folię spożywczą. Rozwiązanie to jest rekomendowane w wytycznych ERC 2021 w ramach pierwszej pomocy.
Folia spożywcza nie przywiera do rany i nie wywołuje reakcji alergicznych. Założenie folii zapobiega zabrudzeniu rany, a także ogranicza utratę ciepła i wody z organizmu. Folię należy wykorzystać w następujący sposób: odciąć i usunąć pierwsze 10 cm folii z rolki, a następnie położyć na ranę jedną warstwę folii. Folia nie powinna powodować ucisku.
- W ramach pierwszej pomocy oparzenia nie powinno się niczym smarować
W ramach pierwszej pomocy nie należy smarować rany oparzeniowej żadnymi maściami ani żelami. Nie należy jej również dezynfekować. Jeśli specjalistyczna pomoc zostanie udzielona w ciągu kilkudziesięciu minut – zostawmy opiekę nad raną medykom. Jeśli oparzenie nie wymaga wzywania pomocy, najlepiej skonsultować się z chirurgiem lub pielęgniarzem/pielęgniarką – specjalistą w dziedzinie leczenia ran.
- W przypadku rozległych i bardzo bolesnych oparzeń należy udać się do szpitala
Jeżeli oparzeniu uległa duża powierzchnia ciała lub oparzenie jest dla osoby poszkodowanej bardzo bolesne, należy udać się do szpitala. Wizytę w szpitalu zaleca się także w przypadku oparzeń występujących w newralgicznych miejscach (twarz, krocze).
W przypadku mniejszych oparzeń lub takich, które budzą niepokój (np. ze względu na wygląd rany, nietypowe dolegliwości) wystarczająca jest wizyta w przychodni POZ.
- W ramach pierwszej pomocy nie powinno się unikać leczenia przeciwbólowego
Jeżeli osoba poparzona jest przytomna i nie występuje ryzyko nagłego omdlenia, wskazane jest podanie leków przeciwbólowych (np. tabletek, syropu, czopków) z zachowaniem instrukcji na ulotce. Leki przeciwbólowe należy podać również w przypadku, gdy do osoby poszkodowanej wezwana została karetka pogotowia.
- Oparzenia u dzieci są możliwe do uniknięcia
W większości przypadków urazów oparzeniowych, zwłaszcza u dzieci, można uniknąć. Najczęściej do oparzeń w tej grupie wiekowej dochodzi, gdy dziecko wylewa na siebie gorącą herbatę, zupę itd. (np. ciągnąc za obrus) lub gdy chwyta za wystającą rączkę od garnka. Pamiętajmy: prewencja to najlepsze ratownictwo.
