Gojenie ran to proces, który może być skomplikowany, szczególnie w przypadku ran o przewlekłym podłożu i towarzyszących chorobach współistniejących. Współczesna medycyna oferuje natomiast szereg technik i metod, które znacząco przyspieszają gojenie. Od kompresjoterapii przez zaawansowane terapie laserowe, aż po innowacyjne zastosowanie komórek macierzystych – każdy z tych elementów może odegrać kluczową rolę w efektywnym leczeniu ran. W naszym artykule przyjrzymy się najnowszym osiągnięciom w tej dziedzinie i pokażemy, jak nowoczesne techniki zmieniają podejście do procesu gojenia, przynosząc ulgę i poprawiając jakość życia pacjentów.

Gojenie ran to złożony proces, który składa się z prawidłowego stosowania opatrunków specjalistycznych, regularnego i odpowiedniego oczyszczania rany i zapewnienia jej odpowiedniego środowiska gojenia. Jest to kluczowy mechanizm, który umożliwia przywrócenie integralności skóry oraz innych tkanek po urazach mechanicznych, chemicznych czy termicznych. W przypadku trudno gojących się ran i wystąpienia czynników opóźniających i komplikujących gojenie, proces ten może być trudny, dlatego warto skorzystać z technik które wspomagają gojenie. Technikę wspomagającą gojenie ran powinien dobrać specjalista kierujący leczeniem.

Kompresjoterapia

Kompresjoterapia, czyli leczenie uciskiem, podstawowa metoda zachowawczego leczenia owrzodzeń żylnych. W kuracji wykorzystywane są bandaże kompresyjne lub odzież kompresyjna. Kompresję bandażami można podzielić na: słaborozciągliwą, mocnorozciągliwą, nierozciągliwą. Kuracja dobierana jest indywidualnie i zależy od fazy leczenia pacjenta i rodzaju owrzodzenia. Ponadto zdaniem ekspertów kompresjoterapia zmniejsza o 50% częstotliwość występowania zespołu pozakrzepowego. Co więcej, stosując różne rodzaje kompresjoterapii, owrzodzenia goją się w ciągu 12–24 tygodni.

Terapia podciśnieniowa

Terapia podciśnieniowa, czyli negative pressure wound therapy (NPWT), polega na wytworzeniu w ranie ujemnego ciśnienia, czyli niższego niż atmosferyczne. Metoda leczenia ran przewlekłych, która umożliwia ciągłe odsysanie wysięku z rany, utrzymanie podciśnienia na jej powierzchni i przyspieszenie wielu innych procesów naprawczych, które pozytywnie wpływają na szybkość gojenia. NPWT można wykorzystać w leczeniu ran przewlekłych, pourazowych, zakażonych ranach pooperacyjnych i do zabezpieczania przeszczepów skórnych.

Tlenoterapia

Tlenoterapię można podzielić na: hiperbaryczną, normobaryczną, miejscową terapię lub ozonoterapię. Oxyterapia dostarcza organizmowi wysoką dawkę tlenu w podwyższonym ciśnieniu. Warto zaznaczyć, że efekty tlenoterapii uzależnione są od poziomu perfuzji tkankowej i możliwości transportu tlenu przez tętnice do rany.

Tlenoterapia hiperbaryczna polega na umieszczeniu pacjenta w specjalnej komorze, w której oddycha on 100% tlenem o ciśnieniu wyższym niż atmosferyczne (1,5-3,0 ATA). 

Tlenoterapia miejscowa polega na podawaniu tlenu bezpośrednio na uszkodzoną tkankę, wykorzystując ciągłą dyfuzję tlenu lub poprzez wykorzystanie systemów ciśnieniowych.

W terapii normobarycznej do zabiegu wykorzystywany jest tlen, dwutlenek węgla i wodór.

Ozonoterapia polega na miejscowym wspomaganiu gojenia się tkanek. Ozon jest najsilniejszym utleniaczem, który wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne i przeciwwirusowe. Jednocześnie wpływa na poprawę utlenowania i odżywienia tkanek.

Biochirurgia

Biochirurgia, czyli larwoterapia, polega na wprowadzeniu do ran żywych, sterylnych larw muchy zielonej. Żywy materiał biologiczny przyczynia się przede wszystkim do: oczyszczania ran z martwych tkanek, odkażenia środowiska rany, redukcji występowania bakterii antybiotykoopornych, stymulacji gojenia poprzez uwalnianie czynników wzrostu i proliferacji komórek skóry właściwej i nabłonka, oraz usuwanie i zapobieganie biofilmowi. Ponadto larwy są nekrofagami, co oznacza, że odżywiają się tylko martwą tkanką bez naruszania żywych komórek. Zdaniem specjalistów metoda ta może ograniczyć liczbę amputacji u diabetyków.

Hirudoterapia

Hirudoterapia polega na wykorzystaniu pijawek. Zabieg musi być przeprowadzony przez specjalnie uprawnionego i przeszkolonego hirudoterapeutę, ponieważ pijawki należy przystawiać w określonych miejscach. Podczas terapii bardzo ważna jest suplementacja magnezu i potasu, ponieważ kuracja może spowodować spadek zawartości hemoglobiny. Hirudoterapia działa przeciwzakrzepowo, przeciwbólowo, przeciwzapalnie, immunostymulujące, antynowotworowe.

Komórki macierzyste

W terapii komórkami macierzystymi wykorzystuje się osocze bogatopłytkowe (ang. Platelet-Rich Plasma – PRP). Kuracja polega na pobraniu krwi od pacjenta, a następnie wyizolowaniu jest z niej osocza. Terapia komórkami macierzystymi może być stosowana u pacjentów, u których rana jest oczyszczona z martwicy i zakażenia. Ponadto kuracja jest autoimmunologiczna, co oznacza, że może być wykorzystana u niemal każdego pacjenta, a przede wszystkim w leczeniu trudno gojących się ran, oparzeń skóry i tkanek miękkich, leczeniu skomplikowanych złamań i urazów kości, stawów i ścięgien. Ponadto komórki macierzyste mają zdolność samoistnego namnażania się oraz wydzielania czynników wzrostu, co dodatkowo wspiera procesy regeneracyjne.

Terapia polem magnetycznym

Terapia polem magnetycznym, czyli magnetostymulacja, jest rodzajem stymulacji elektromagnetycznej. Metoda polega na poddaniu danej okolicy ciała wpływowi pulsującego pola magnetycznego o niskiej częstotliwości. Jednocześnie warto zaznaczyć, że badania dotyczące wpływu magnetostymulacji są nadal prowadzone, natomiast dowodzą one, że terapia polem magnetycznym poprawia perfuzję i ukrwienie obwodowe, pobudza angiogenezę, stymuluje wzrost i odżywienie komórek, przyspiesza regenerację tkanek i zrost kostny, działa przeciwobrzękowo, przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Do przeciwskazań wykorzystania tej terapii należą: ciąża, choroba nowotworowa, krwawienie, zakażenie o ciężkim przebiegu, endokrypatie np. niewyrównana cukrzyca, czynna gruźlica czy elektroniczne implanty.

Sonoterapia

Sonoterapia, czyli ultradźwięki, wykorzystywane są w celu oczyszczania rany, co znacznie wpływa na przyśpieszenie procesu gojenia. Metoda polega na użyciu niesłyszalnych dla ucha ludzkiego dźwięków, które wywołują mikromasaż oraz rozgrzanie tkanek. Zabieg jest bezbolesny, przyśpiesza procesy regeneracyjne, usuwa obrzęki, działa przeciwbólowo i zmniejsza napięcie mięśniowe.

Hydrochirurgia

Hydrochirurgia polega na oczyszczeniu tkanek z martwicy i biofilmu za pomocą płukania pulsacyjnego solą fizjologiczną przy wykorzystaniu specjalnego narzędzia. Lekarz wykorzystując tę metodę, oczyszcza i płucze ranę, jednocześnie odsysając z jej łożyska płyn razem z martwicą. Zabieg wykonuje się w warunkach sali operacyjnej.

Fototerapia

Fototerapia, czyli terapia światłem, jest zabiegiem leczniczym, który polega na ekspozycji na naturalne bądź sztuczne światło. Naświetlać można całą ranę lub tkanki wzdłuż brzegów.

Kurację światłem można podzielić na:

1. Terapię światłem Piler, czyli zastosowanie nierozproszonego światła spolaryzowanego prostej wiązce. Warto zaznaczyć, że użycie określonego koloru determinuje określone działanie. Efekty, jakie można uzyskać:

• żółte – odpręża, poprawia osłabione procesy tkankowe;
• niebieskie – chłodzi, reguluje procesy zapalne, działa
• przeciwdrobnoustrojowo;
• fioletowe – działa przeciwbólowo, rozluźnia;
• zielone – działa przeciwbólowo, rozluźnia;
• pomarańczowe – uwalnia zablokowane procesy, ogrzewa;
• czerwone – pobudza uśpione procesy;
• indygo – działa przeciwdrobnoustrojowo, przeciwbólowo.

2. Terapię światłem bliskiej podczerwieni i światła niebieskiego (UV) – do tego rodzaju terapii wykorzystuje się lasery o niskiej częstotliwości (ang. Low Level Laser Therapy – LLLT), które mają właściwości wspomagające gojenie i działanie przeciwbólowe. Kuracja opiera się na wykorzystaniu nietermicznego działania światła czerwonego lub promieniowania na tkanki. Światło bliskiej podczerwieni podbudza tkanki do gojenia, a niebieskie działa bakteriobójczo i dodatkowo zakłóca porozumiewanie bakterii.
3. Laseroterapię biostymulacyjną – polega na wykorzystaniu promieniowania elektromagnetycznego. Kuracja nie generuje ciepła i przywraca homeostazę komórkową. Wpływa również na naprawę tkanek, zwiększenie ziarniny w ranie. Warto zaznaczyć, że lasery biostymulacyjne mają dzianie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwobrzękowe, pobudzają mikrokrążenie krwi, nasilają proces namnażania się nowych komórek. Ponadto wraz ze światłem Piler mogą być stosowane zamiennie lub wzajemnie się uzupełniać.

Skleroterapia

Skleroterapia, czyli ostrzykiwanie, to terapia przezskórna polegająca na wstrzyknięciu środka obliterującego do żyły i założeniu opatrunku uciskowego. Celem terapii jest zamknięcie i zwłóknienie naczyń krwionośnych, co przyczynia się również do zmniejszenia widoczności żylaków. Wśród skleroterapii można wyróżnić: klasyczną – wykorzystującą roztwór, piankową – stosowana jest w przypadku dużych zmian, mikroskleroterapię – leczenie pajączków, skleroterapię z wykorzystaniem USG – wykorzystywana do usuwania zmian, które ze względu na położenie mogą być niewidoczne podczas standardowego badania.

Stymulacja elektryczna tkanek

Elektrostymulacja polega na wprowadzaniu prądu elektrycznego do tkanek poprzez elektrody, które ułożone są na skórze i w łożysku rany. W leczeniu tą metodą wykorzystywany jest prąd pulsacyjny o niskim natężeniu, w zakresie od 200 do 800 A. Co więcej, można również wykorzystać niskonapięciową mikroprądową stymulację eklektyczną (MES), przezskórną elektryczną stymulację nerwów (TENS) oraz elektrostymulację wysokonapięciową (EWN). Ponadto elektostymulacja pobudza i przyśpiesza opóźnioną fazę zapalną w ranach przewlekłych. Badania dowodzą, że elektrostymulacja może przyśpieszyć gojenie tkanek nawet o 50%. Jednak w przypadku elektrostymulacji istnieją przeciwskazania, do których należy zaliczyć: zaburzenia rytmu serca, rozrusznik serca, zapalenie szpiku kostnego, epilepsja. Co więcej, nie można stosować prądu w miejscach, w których znajdują się guzy, nowotwory złośliwe, implanty metalowe i inne miejsca zawierające jony metali.

Źródło: Artykuł opracowany na podstawie materiałów edukacyjnych dr n. med. Elżbiety Szkiler.