Zakażenia szpitalne, w tym także zakażenia miejsca operowanego, to istotny problem kliniczny współczesnych systemów ochrony zdrowia. Szacuje się, że zakażenia miejsca operowanego występują jako powikłanie ok. 3 proc. wszystkich procedur chirurgicznych przeprowadzanych w Europie. Jakie są najczęstsze czynniki etiologiczne ZMO?
Drobnoustroje, które odpowiadają za rozwój infekcji w ranie pooperacyjnej, mogą pochodzić zarówno z własnej flory bakteryjnej chorego (drobnoustroje endogenne), jak i ze środowiska zewnętrznego (drobnoustroje egzogenne). Wśród drobnoustrojów patogennych, które stanowią najczęstsze czynniki etiologiczne zakażeń miejsca operowanego, wymienia się m.in. szczepy gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus), , w tym szczep metycylinooporny (methicillin-resistant Staphylococcus aureus – MRSA), oraz enterokoki wankomycynooporne (vancomycin-resistant enterococcus – VRE).
Gronkowiec złocisty
Gronkowiec złocisty to to powszechnie występująca bakteria, która kolonizuje skórę i błony śluzowe człowieka. Nosicielstwo tego patogenu w populacji dorosłych osób, które nie są związane ze służbą zdrowia, ocenia się na 30-40 proc.
Gronkowiec złocisty ma zdolność wywoływania różnorodnych zakażeń, w tym między innymi zakażeń skóry, krwi, kości i tkanek miękkich. Patogen ten może być także przyczyną zakażeń narządowych takich jak zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mięśnia sercowego, zakażenie układu moczowego. Metycylinooporne szczepy gronkowca złocistego są jednym z najczęstszych czynników etiologicznych zakażeń szpitalnych. Bakterie Staphylococcus aureus w warunkach szpitalnych mogą być przenoszone bezpośrednio (na rękach personelu) lub pośrednio, w trakcie zabiegów diagnostycznych, leczniczych i pielęgnacyjnych.
Istotny problem kliniczny stanowi narastanie oporności szczepów Staphylococcus aureus na antybiotyki, w tym na penicylinę oraz metycylinę. Lekooporność tych drobnoustrojów utrudnia ich eradykację ze środowiska szpitalnego i stwarza znaczące trudności w procesie terapeutycznym.
Enterokoki wankomycynooporne
Bakterie z rodzaju Enterococcus należą do naturalnej flory w organizmie człowieka. Kolonizują głównie ostatni odcinek przewodu pokarmowego i jamę ustną. Enterokoki mogą stanowić czynnik etiologiczny zapalenia wsierdzia, zakażeń układu moczowego, zapalenia dróg żółciowych, zapalenia otrzewnej, ropni wewnątrzbrzusznych oraz zakażeń krwi. Zakażenia na podłożu tego patogenu stwierdza się także w przypadku odleżyn i ran oparzeniowych. Za zakażenia pooperacyjne odpowiedzialne są przede wszystkim szczepy Enterococcus faecium i Enterococcus faecalis.
Enterokoki wankomycynooporne to szczepy bakterii, które wykształciły oporność na antybiotyki glikopeptydowe, takie jak wankomycyna i teikoplanina. i. Dotychczas poznano osiem fenotypów nabytej oporności na glikopeptydy (VanA, VanB, VanD, VanE, VanG, VanL, VanM i VanN) oraz jeden fenotyp oporności naturalnej (VanC).
Zakażenia tymi szczepami stanowią istotny problem kliniczny i terapeutyczny. Enterokoki wykazują znaczną tolerancję na czynniki fizyko-chemiczne – są odporne na ekstremalne temperatury, wysokie pH i stężenie soli. Enterokoki najczęściej kolonizują powierzchnie znajdujące się w bezpośrednim otoczeniu pacjenta, np. oparcia łóżek, szafki, podłogi i klamki w sali chorych. Mogą się utrzymywać na takich powierzchniach od 5 dni do nawet 4 miesięcy, natomiast na skórze do 60 minut. Zapobieganie transmisji VRE w środowisku szpitalnym opiera się przede wszystkim na wykonywaniu badań mikrobiologicznych u pacjentów, prawidłowej dekontaminacji sprzętu oraz przestrzeganiu procedur izolacyjnych w przypadku pacjentów skolonizowanych lub zakażonych tym patogenem.
Źródła:
- Szczypta, K. Talaga, M. Bulanda, „Enterokoki oporne na wankomycynę jako czynniki etiologiczne zakażeń związanych z opieką zdrowotną – chorobotwórczość i metody kontroli”, „Hygeia Public Health” 2016, 51(2): 134-140.
- Sobieraj-Garbiak, M. Drożdżyńska, „Wybrane zakażenia bakteryjne – nieuniknione zagrożenia zdrowia i życia człowieka”, „Pomeranian Journal of Life Sciences” 2015, 61, 1, 99–107.
- Gospodarek, J. Szopiński, A. Mikucka, „Zakażenie miejsca operowanego – postaci kliniczne, czynniki ryzyka, profilaktyka, etiologia, diagnostyka”, „Forum Zakażeń” 2013;4(5):275–282.
Przeczytaj także: SNLR: stanowisko dot. postępowania z raną podczas epidemii COVID-19
Przeczytaj bezpłatnie pokrewny artykuł w czasopiśmie „Forum Zakażeń”:
Definicje i kryteria rozpoznania zakażenia szpitalnego stosowane w różnych populacjach pacjentów
