Zajady, czyli kątowe zapalenie warg, najczęściej są spowodowane przez infekcje bakteryjne lub grzybicze. Objawami tej dolegliwości są m.in. zaczerwienienie, bolesność i pękanie kącików ust. Powstające owrzodzenia bardzo długo się goją i mogą pozostawić blizny.
Zajady są przypadłością częstą zwłaszcza wśród dzieci i osób starszych. Ich powstawanie jest powiązane z nadmierną suchością warg, jednak przyczyny tego zjawiska mogą być różne.
Jakie są przyczyny powstawania zajadów?
Zakażenia bakteryjne lub grzybicze
Zajady najczęściej powstają wskutek zakażenia bakteryjnego lub grzybiczego. Wilgoć i ciepło kącików warg sprzyjają namnażaniu się drobnoustrojów. Na powstawanie zajadów o podłożu infekcyjnym szczególnie narażone są osoby o obniżonej odporności, cierpiące na anemię lub cukrzycę oraz przyjmujące antybiotyki. Do powstania zajadów często dochodzi także w wyniku przyjmowania izotretynoiny, którą leczy się trądzik. Środek ten spowalnia rozwój komórek łojowych, co powoduje wzmożoną suchość naskórka.
Niewłaściwa dieta
Czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia zajadów jest również niewłaściwa dieta. Niedobór witaminy B12 i witaminy A prowadzi do zaburzeń funkcjonowania błon śluzowych, przez co mają one większą skłonność do pękania. Niedobór żelaza może natomiast wywołać anemię.
Nieodpowiednia higiena jamy ustnej
Powstanie zajadów jest również następstwem nieodpowiedniej higieny jamy ustnej skutkującej namnażaniem się bakterii i grzybów. Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia zajadów są niedokładne lub zbyt rzadkie mycie zębów oraz nie dość częste wymienianie szczoteczki. W przypadku dzieci przyczyną może być także ssanie palców lub wkładanie do ust nieumytego smoczka czy przedmiotów.
Alergia
Zajady mogą być też spowodowane alergią, m.in. na nikiel, wchodzący w skład stali nierdzewnej, z której wykonuje się sztućce.
Warunki atmosferyczne
Zajady są przypadłością, która często występuje w zimie. Mróz powoduje wysuszanie warg. W celu nawilżenia ust często się je oblizuje, co skutkuje wysuszaniem i podrażnianiem naskórka.
Uszkodzenia mechaniczne
Zajady powstają także wskutek mechanicznego uszkodzenia błon śluzowych, do którego może dojść podczas zabiegów dentystycznych i ortodontycznych. Powstawaniu zajadów sprzyja też nadmierne wydzielanie śliny, typowe dla osób noszących niewłaściwie dobrane protezy dentystyczne.
Jakie są objawy zajadów?
Zajady mogą wystąpić jednostronnie lub zająć oba kąciki ust. Pierwszymi objawami są zaczerwienienie, przesuszenie i bolesność kącików ust, nasilająca się podczas szerokiego otwierania ust, m.in. przy uśmiechaniu się, ziewaniu czy jedzeniu. Następnie w kącikach ust tworzą się linijne, trudno gojące się pęknięcia. W miejscu pęknięć powstają bolesne nadżerki. Nieleczone zajady skutkują powstawaniem nawarstwiających się strupów, które często pozostawiają blizny. Rozdrapywanie strupów prowadzi do nadkażeń bakteryjnych i grzybiczych. Zajady o podłożu grzybiczym można rozpoznać po biało-szarym nalocie. Zakażenie bakterią powoduje natomiast łuszczenie się naskórka.
Jak odróżnić zajady od opryszczki wargowej?
W przeciwieństwie do opryszczki wargowej zajady są schorzeniem o podłożu grzybiczym lub bakteryjnym, a nie wirusowym. Zajady nie są też zaraźliwe i ograniczają się jedynie do kącików warg. Tymczasem opryszczka może pojawić się także na innych częściach ciała. Dla opryszczki charakterystyczny jest świąd, który rzadko występuje w przypadku zajadów, oraz występowanie pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym. Wygojenie zajadów zwykle trwa dłużej, a zmiany po ustąpieniu częściej pozostawiają blizny.
W jaki sposób wyleczyć zajady?
Leczenie zajadów jest uzależnione od przyczyny ich powstania. Nadżerki powstałe w wyniku mechanicznego uszkodzenia lub przesuszenia spowodowanego oblizywaniem ust zwykle ustępują w ciągu kilku dni. Można przyspieszyć ten proces przez stosowanie łagodzących podrażnienia maści nawilżających, np. żelu aloesowego czy wazeliny, lub smarowanie miodem czy natłuszczającymi pomadkami. Bolesność zmniejszają okłady, np. ze schłodzonego ogórka lub oliwy z oliwek. W trakcie leczenia należy unikać kwaśnego i ostrego jedzenia oraz alkoholu, ponieważ podrażniają owrzodzenia, co wydłuża czas gojenia. Powinno się także powstrzymać od oblizywania warg i zwrócić szczególną uwagę na właściwą higienę jamy ustnej.
Jeżeli zajady nie ustąpią w ciągu kilku dni lub nawracają, zaleca się konsultację z lekarzem rodzinnym. Konieczne może okazać się pobranie wymazu ze zmian oraz wykonanie badań krwi. Jeżeli zajady są skutkiem niedoboru składników odżywczych, niezbędne jest urozmaicenie diety lub suplementacja witaminowa. W przypadku zakażenia bakteryjnego i grzybicznego lekarz może zalecić stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych. Objęty zmianami chorobowymi obszar powinno się wówczas utrzymać w suchości i czystości, by uniknąć wtórnych nadkażeń.
Źródła: dietetycy.org.pl, mp.pl, dermatolog.pl
