Pielęgnacja pacjenta z rurką tracheostomijną

Ten tekst przeczytasz w < 1 min.

Tracheotomia to zabieg zapewniający drożność dróg oddechowych poprzez rozcięcie tchawicy w jej środkowo-przedniej części. W codziennej opiece nad pacjentem tracheostomią należy zadbać o odpowiednią pielęgnację rurki oraz skóry otaczającej otwór, a także mycie jamy ustnej i toaletę drzewa oskrzelowego. Prawidłowa higiena zapobiega wystąpieniu komplikacji, takich jak infekcja, odleżyny tchawicy czy zapychanie otworu i ograniczenie wentylacji.

Czym jest tracheotomia?

Tracheotomia to zabieg otolaryngologiczny wykonywany w celu udrożnienia dróg oddechowych, który polega na otwarciu przedniej ściany tchawicy w celu umożliwienia wentylacji. Otwór powstały w tchawicy to tracheostomia, przez którą wprowadza się do tchawicy rurkę tracheostomijną. Zapewnia ona swobodne oddychanie z pominięciem dróg oddechowych.

Tracheotomię można wykonywać metodą przezskórną lub klasyczną, a zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym lub rzadziej miejscowym. U dorosłych pacjentów wykonuje się cięcie podłużne lub pionowe, a u dzieci podłużne. Tkanki przecinane są na środku szyi.

Rurka tracheostomijna ma wygięty kształt i zakończona jest płytką-kołnierzem z otworami po bokach, które umożliwiają bezpieczne umocowanie rurki. W opiece nad pacjentem z rurką tracheostomijną konieczne jest wdrożenie odpowiednich procedur w celu utrzymania w czystości samej rurki, a także jamy ustnej i drzewa oskrzelowego.

Pielęgnacja rurki tracheostomijnej

Rurka tracheostomijna to element na stałe umieszczony w otworze na szyi pacjenta. Do rurki zakładane są ponadto kaniule wewnętrzne. Kaniule fenestracyjne są wymienne, co oznacza, że można je wyciągać, myć i zamykać przy użyciu przystosowanych do tego narzędzi. Rurka jest również wyposażona w nasadkę fonacyjną i korek dekaniulacyjny, które stanową elementy umożliwiające zamykanie rurki na czas ćwiczeń (oddychania, mowy). W trakcie treningów rurka tracheostomijna musi być zamknięta, a pacjent powinien mieć założoną kaniulę fenestracyjną.

Utrzymanie w dobrym stanie rurki tracheostomijnej oraz skóry wokół jest kluczowe – codzienna pielęgnacja pacjenta z rurką tracheostomijną wymaga ostrożności oraz odpowiedniego doboru działań w celu ograniczenia wystąpienia infekcji czy zmniejszenia dolegliwości bólowych. Odpowiednia higiena tej okolicy zapobiega maceracji skóry, powstawaniu stanów zapalnych oraz nadmiernemu rozrostowi ziarniny wokół tracheostomii. Co więcej – prawidłowa higiena pozwala zadbać o odpowiednią wentylację całego organizmu, ponieważ zapychanie się otworu powoduje ograniczenia w procesie wentylacji.

Pielęgnacja rurki tracheostominej powinna być przynajmniej raz dziennie poddawana specjalistycznej toalecie przez osobę przeszkoloną w tym zakresie. Pielęgnacja obejmuje przede wszystkim:

usuwanie nadmiernej wydzieliny w obrębie brzegów rurki i pod kołnierzem rurki,
regularną zmianę opatrunków,
pielęgnację rany po zabiegu tracheotomii,
kontrolę ciśnienia w baloniku uszczelniającym,
znoszenie stanów skurczowych w oskrzelach poprzez zastosowanie odpowiednich leków (zaleconych przez lekarza),
dezynfekcję rurki przy użyciu przeznaczonych do tego roztworów,
nawilżanie powietrza.

Sama rurka powinna być nie tylko odpowiednio czyszczona, ale również regularnie wymieniana, zgodnie z zalecaniami medycznymi. Ponadto opiekun powinien również zadbać o mycie jamy ustnej pacjenta(mycie zębów oraz podniebienia) oraz toaletę drzewa oskrzelowego.Podczas kąpieli lub mycia pacjenta należy zadbać o to, aby woda nie dostała się do rurki tracheostomijnej. Można zastosować specjalne osłony na rurkę lub zachować ostrożność podczas mycia górnych części ciała.

Do codziennej pielęgnacji należy przygotować następujący sprzęt:

jałowe i niejałowe gaziki do przemywania skóry wokół rurki;
szczoteczki do mycia rurki – do czyszczenia kaniuli wewnętrznej;
ssak do odsysania wydzieliny z dróg oddechowych;
cewniki do odsysania dostosowane rozmiarem do otworu;
pulsoksymetr napalcowy, aby monitorować saturację;
manometr do pomiaru ciśnienia w czasie napełniania manki;
sól fizjologiczna (0,9%NaCl) w ampułkach po 10 ml do przemywania skóry wokół rurki, a także do wykonywania toalety rurki tracheostomijnej;
sól fizjologiczna (0,9%NaCL) we flakonach po 500ml do przepłukania cewnika użytego do odsysania;
płyn do dezynfekcji niezawierający alkoholu.

Jak wygląda pielęgnacja skóry wokół tracheostomii?

Przed przystąpieniem do oczyszczania skóry wokół tracheostomii należy dokładnie umyć ręce pod bieżącą, czystą wodą z użyciem mydła. Następnie należy założyć jednorazowe rękawiczki.

Pacjenta należy ułożyć na wznak, tak aby mieć, jak najlepszy dostęp do rurki. Pielęgnację zaczyna się od wyciągnięcia gazika włókninowego spod kołnierza rurki. Następnie należy ocenić stan skóry pod spodem i za pomocą gazika usunąć zalegającą wydzielinę za pomocą suchych gazików. W razie potrzeby należy zastosować maść łagodzącą. Kolejnym krokiem jest przemycie skóry gazikiem zwilżonym roztworem NaCl. Następnie należy ponownie wykorzystać suche gaziki do osuszenia wcześniej oczyszczonego miejsca. Bardzo ważne jest, aby poprawnie założyć świeży opatrunek. Gazik należy naciąć do około połowy szerokości. Opatrunek należy założyć i następnie sprawdzić prawidłowość zamocowania rurki. Nie zaleca się stosowania maści i kremów, które mogą wywołać reakcję alergiczną z materiałem, z którego jest wykonana rurka tracheostomijna.

Wymiana rurki tracheostomijnej

Podczas wymiany rurki tracheostomijnej pacjent powinien znajdować się w pozycji leżącej i mieć delikatnie odchyloną głowę do tyłu. Podczas zabiegu można zastosować żel nieznieczulający np. lignokainą.

Szybkim i zdecydowanym ruchem usuwa się starą rurkę, a na jej miejsce wkłada się nową. Zabieg trwa chwilę i zawsze przeprowadzany jest przez lekarza lub przez opiekuna pod nadzorem lekarza. Warto pamiętać, że dla pacjenta zabieg wymiany rurki jest bardzo nieprzyjemny i stresujący. Przede wszystkim spowodowane jest to strachem, że nowa rurka nie wejdzie w miejsce starej, co przyczyni się do zapadnięcia tchawicy i uduszenia pacjenta. Bardzo ważne jest, aby przeprowadzać tę procedurę spokojnie tak, aby stres towarzyszący tej procedurze był jak najmniejszy.

Źródła: