Wdrożenie procedur profilaktycznych pozwala zapobiec rozwojowi zespołu stopy cukrzycowej. Wczesne wykrycie wahającego się poziomu glukozy czy dysfunkcji kończyn dolnych pozwala uniknąć powstania przewlekłych owrzodzeń.
![](https://forumleczeniaran.pl/wp-content/uploads/2022/01/91101717_l-1-scaled.jpg)
Na rozwój zespołu stopy cukrzycowej narażonych jest około 15 proc. chorych na cukrzycę. Powikłania ZSC, takie jak przewlekłe owrzodzenia, mogą doprowadzić do amputacji kończyn dolnych. Z tego względu diabetycy powinni regularnie korzystać ze specjalistycznej opieki świadczonej przez m.in. specjalistów leczenia ran, podologów i rehabilitantów. Na czym polega profilaktyka zespołu stopy cukrzycowej?
1. Procedury specjalistów leczenia ran
Badania układu krążenia i układu neurologicznego
Rozwój stopy cukrzycowej jest następstwem neuropatii lub niedokrwienia. Regularne badania kontrolne pozwalają wcześnie wykryć objawy tych zaburzeń. Z tego powodu diabetycy powinni mieć m.in. regularnie monitowany poziom glukozy we krwi.
W celu monitorowania poziomu ukrwienia kończyn dolnych wykonuje się badania temperatury, pomiar tętna i ciśnienia skurczowego oraz badania wskaźników ramię-paluch i kostka-ramię. Powinno się także monitorować kondycję skóry: objawy takie jak bladość, sinienie czy cieńczenie wskazują na upośledzenie przepływu krwi. W kierunku zaburzeń nerwów obwodowych wykonuje się m.in badania czucia i odruchów ścięgnistych.
Ocena budowy, funkcji i stanu skóry stóp
Neuropatia, do której dochodzi w przebiegu cukrzycy, skutkuje deformacjami stóp, takimi jak palce młotowate i szponiaste, hiperkeratozy oraz płaskotopie, koślawość lub szpotawość stępu. Deformacje te powodują zaburzenia dystrybucji nacisków i mogą doprowadzić do rozwoju owrzodzeń. Wywołują bowiem powtarzalny i zwiększony nacisk np. na część podeszwową stopy, która jest wówczas szczególnie podatna na uszkodzenia.
Z tego powodu pacjenci z cukrzycą powinni mieć cyklicznie monitorowany stan stóp w kierunku ewentualnych nieprawidłowości. Badania obejmują pomiary antropometryczne i pedobarografię. Kontrola funkcjonalności stóp to m.in. test Jacka, test wspięcia na palce i badania zakresu ruchomości. Osoby chorujące na cukrzycę powinny mieć regularnie monitorowany stan skóry i paznokci stóp. Zmiany skórne, takie jak odciski, nagniotki czy modzele, świadczą właśnie o zaburzeniach dystrybucji nacisków. W badaniu fizykalnym zwraca się szczególną uwagę na m.in. przesuszenie lub łuszczenie się skóry, pęknięcia naskórka i inne zmiany skórne.
Leczenie uszkodzeń skóry
U osób chorych na cukrzycę nawet niewielkie uszkodzenie naskórka może rozwinąć się w przewlekłą ranę. Powodem tego są powstające w przebiegu tej choroby zaburzenia przepływu krwi i neuropatia. Ze względu na niewystarczające odżywienie tkanek rany trudno się goją i są podatne na zakażenia. Dlatego ważne jest, by w przypadku jakiegokolwiek urazu niezwłocznie wdrożyć leczenie miejscowe.
2. Procedury podologiczne
W zminimalizowaniu ryzyka uszkodzeń, które mogą rozwinąć się w owrzodzenia, kluczowe jest utrzymanie prawidłowego stanu skóry i paznokci. W tym celu chorzy na cukrzycę powinni regularnie zgłaszać się do specjalistów.
W ramach profilaktyki podolodzy m.in. usuwają zmiany hiperkeratotyczne, np. odciski i modzele, oraz wykonują korekcję wrastających lub wkręcających paznokci. Oprócz tego pomagają utrzymać odpowiedni poziom nawilżenia i natłuszczenia skóry. W celu zmiękczenia skóry stosuje się preparaty pielęgnacyjne i ochronne, m.in. emolienty. Podolodzy przeciwdziałają także infekcjom bakteryjnym i grzybiczym w obrębie stóp.
3. Procedury rehabilitacyjne
Pacjenci z cukrzycą w ramach profilaktyki zespołu stopy cukrzycowej powinni podejmować aktywność fizyczną zarówno we własnym zakresie, jak i z pomocą fizjoterapeuty. Zabiegi fizjoterapeutyczne sprzyjają utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Obniżają także ciśnienie tętnicze, co przekłada się na poprawę stanu naczyń krwionośnych. Ponadto zmniejszają ryzyko rozwoju wad i dysfunkcji kończyn dolnych. Zalecane techniki rehabilitacyjne to m.in. kinezytoterapia, kompresjoterapia, magnetoterapia i terapia manualna.
4. Odciążenia
Owrzodzenia są następstwem powtarzalnego i zwiększonego nacisku m.in. na część podeszwową stopy. Ryzyko wzrasta w przypadku niestabilności strukturalnej. Powoduje ona zwiększenie nacisku, a tym samym podrażnienia tkanek już osłabionych wskutek neuropatii i zaburzeń ukrwienia. By zniwelować ryzyko powstania ran, wdraża się profilaktykę odciążającą.
Obejmuje ona m.in. dobór odpowiedniego obuwia przeznaczonego dla chorych z cukrzycą, neuropatią i niedokrwieniem kończyn dolnych. Osoby z niestabilnością w obrębie stóp powinny nosić obuwie, które zapewnia stabilizację, o prawidłowym rozmiarze i tęgości. W zależności od problemu przeciążeniowego zaleca się stosowanie blatów lub materiałów odciążających, indywidualnych wkładek i ortez międzypalcowych.
Źródło: „Procedury diagnostyki, terapii i edukacji pacjenta – algorytmy i wytyczne wczesnej oraz wtórnej profilaktyki ZSC”, w: „Forum Leczenia Ran”, 2021;2(1):1–47.