Uraz zmiażdżeniowy najczęściej jest skutkiem wypadku przy pracy, w której używane są pojazdy lub niebezpieczna maszyneria, a także wypadku komunikacyjnego lub sportowego. Przygniecenia zwykle dotyczą kończyn górnych i dolnych. Zdarza się jednak, że urazowi mogą ulec inne części ciała, np. klatka piersiowa lub brzuch. Jak udzielić pierwszej pomocy w razie urazu zmiażdżeniowego?
Zgniecenie ciężkim przedmiotem lub maszyną może spowodować niewielką kontuzję, która umożliwia poszkodowanemu powrót do pracy po kilku dniach lub tygodniach. Często dochodzi jednak do poważniejszych urazów, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu.
Jakie mogą być konsekwencje zmiażdżenia?
Następstwem przygniecenia ciężkim przedmiotem jest uraz ciała, skóry, tkanki podskórnej, a niekiedy również narządów wewnętrznych. Niebezpiecznym następstwem zmiażdżenia jest również wstrząs, czyli stan niedotlenienia i niedożywienia tkanek spowodowany spadkiem objętości krwi.
Przygniecenie kończyn może spowodować przedostanie się do krwi kwaśnych produktów beztlenowej przemiany materii tkankowych i mediatorów reakcji zapalnej po uwolnieniu kończyn. W skutek wstrząsu może dojść do niedotlenienia nerek. Długotrwałe przygniecenie kończyny może wiązać się z rozwojem zespołu ciasnoty przedziałów powięziowych.
W przypadku zmiażdżenia klatki piersiowej i złamania żeber może dojść do niewydolności oddechowej i zaburzenia mechaniki oddychania, obrażeń serca, płuc czy dużych naczyń krwionośnych. Skutkiem zmiażdżenia są również urazy narządów wewnętrznych jamy brzusznej, np. wątroby czy śledzony z gwałtownym krwawieniem, uszkodzenie przewodu pokarmowego, zapalenie otrzewnej, pęknięcie przepony, przesunięcie narządów jamy brzusznej do klatki piersiowej.
Jak udzielić pierwszej pomocy w przypadku zmiażdżenia?
W pierwszej kolejności, gdy dojdzie do przygniecenia i zmiażdżenia kończyny, należy upewnić się czy ustało zagrożenie uderzeniem lub przygnieceniem danym przedmiotem, a także wstrzymać prace, które mogą do tego doprowadzić. Następnie konieczne jest wezwanie pomocy.
Następnie można usunąć przedmiot, który spowodował uraz (jeżeli nie jest ciężki i duży), by zapobiec niedokrwieniu tkanki. Osoba, u której doszło do urazu, w czasie opatrywania rany powinna przebywać w pozycji siedzącej lub leżącej. Rana powstała na skutek zmiażdżenia powinna zostać zabezpieczona przed zakażeniem i krwawieniem. Uraz należy przykryć jałowym opatrunkiem, a w razie krwawienia uciskać ranę (w razie przesiąknięcia opatrunku nie należy go usuwać, a dołożyć kolejne warstwy). Jeżeli doszło do krwawienia z kończyny należy unieść ją powyżej tułowia. Gdy w ranie tkwi jakiekolwiek ciało obce nie wolno go usuwać, gdyż może to spowodować silne krwawienie i pogłębić uszkodzenia. W przypadku złamania kończyny wskazane jest jej unieruchomienie.
Jeżeli doszło do przygniecenia dużym i ciężkim przedmiotem, należy go usunąć, ale tylko w przypadku, gdy miejsce wypadku stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia poszkodowanego lub gdy do urazu doszło bezpośrednio przed przybyciem służb ratunkowych. Jeżeli do przygniecenia doszło co najmniej kilka minut wcześniej, zalecane jest nieusuwanie przedmiotu, gdyż zabezpiecza to przed nasileniem krwotoku wewnętrznego.
Pierwsza pomoc w przypadku wstrząsu
Niedotlenienie tkanek może spowodować również wstrząs, w którym dochodzi do zaburzenia dopływu krwi do komórek ciała. Niewystarczające odżywienie i niedotlenienie komórek może powodować ich obumieranie, co stanowi zagrożenie życia, gdyż może dojść do poważnych zaburzeń funkcji wielu narządów. Wstrząs objawia się takimi symptomami, jak:
- zimna, spocona skóra,
- bladość,
- osłabienie,
- problemy z utrzymaniem równowagi,
- senność, splątanie,
- utrata przytomności,
- szybki, płytki oddech,
- przyspieszone tętno,
- nudności, wymioty,
- rozszerzone i słabo reagujące na światło źrenice.
W przypadku zaobserwowania objawów wstrząsu, poszkodowanego należy ułożyć w odpowiedniej pozycji. Jeżeli osoba jest przytomna wskazana jest pozycja leżąca na wznak, najpierw unosząc kończyny dolne przez kilkanaście sekund pod kątem prostym, a następnie opierając je około 30 stopni względem tułowia. W przypadku wystąpienia wymiotów, krztuszenia się krwią, należy ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej, która zapobiega zadławieniu. Osobę, która doznała wstrząsu należy ponadto zabezpieczyć przed wychłodzeniem, kontrolować częstość akcji serca i oddechu.
Gdy poszkodowany jest nieprzytomny również wskazana jest kontrola oddechu i tętna oraz ochrona przed wychłodzeniem. Zatrzymanie oddechu jest koniecznością do podjęcia resuscytacji oddechowo-krążeniowej.
Źródła: hellozdrowie.pl, mp.pl
