Wirtualna rzeczywistość (VR) coraz częściej wykorzystywana jest w celach medycznych, szczególnie w łagodzeniu bólu u pacjentów z oparzeniami czy rozległymi obrażeniami powypadkowymi. Zastosowanie tej technologii polega na odciągnięciu uwagi chorego od doznań bólowych poprzez zanurzenie go w środowisko elektroniczne, z zastosowaniem wysoce immersyjnych technik projekcji.
Na całym świecie przeprowadzonych zostało wiele badań na temat zastosowania wirtualnej rzeczywistości w leczeniu bólu. Eksperci wskazywali nich, że ból towarzyszący oparzeniom może być skutecznie leczony z minimalnym zastosowaniem leków. Rzeczywistość VR jest unikalną, niefarmakologiczną i stosunkowo niedrogą terapią, a także wysoce skuteczną, zwłaszcza u dzieci z oparzeniami.
W jaki sposób VR może łagodzić dolegliwości bólowe?
Oparzenie skóry jest jednym z najboleśniejszych urazów, szczególnie u dzieci. Pacjenci z oparzeniami doznają dolegliwości bólowych zwłaszcza podczas zmian opatrunków, oczyszczania ran czy ćwiczeń zwiększających ruchomość i rozciągliwość kończyn. Ból w praktyce klinicznej zwykle uśmierza się silnymi, farmakologicznymi, przeciwbólowymi lekami, w tym opioidowymi, które wiążą się z ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych, zwłaszcza w przypadku długotrwałego stosowania (np. senność, apatia, zaparcia, zaburzenia koncentracji, nudności, wymioty, bezsenność).
Eksperci uważają, że VR może być skutecznym rozwiązaniem leczenia bólu u pacjentów z oparzeniami. Wirtualna rzeczywistość pozwala użytkownikom na doświadczenie rzeczywistości symulowanej komputerowo, która angażuje wizualnie, słuchowo, a także niekiedy dotykowo i węchowo. W ten sposób VR skutecznie odwraca uwagę pacjentów od odczuwanego bólu. Ponadto dzięki tej technologii lekarze mogą zmniejszać dawki leków, a także stosować agresywniejsze formy pielęgnacji i terapii fizycznej, by przyspieszyć zdrowienie i zmniejszyć koszty leczenia.
Badania na temat zastosowania VR w leczeniu bólu u pacjentów z oparzeniami
Rania R. Ali i wsp. w 2021 r. przeprowadzili badania z udziałem 22 hospitalizowanych dzieci w wieku od 9 do 16 lat (13 chłopców i 9 dziewczynek) z powodu oparzeń II stopnia. Uczestnicy zostali losowo podzieleni na grupę badawczą i kontrolną. W obydwu grupach wdrożono ćwiczenia fizjoterapeutyczne z zakresu ruchu (ROM – Range of Motion), a w grupie badawczej rozpoczęto dodatkowo sesje z wykorzystaniem wirtualnej rzeczywistości, dzięki której dzieci mogły zagrać w grę. Wyniki badań pokazały, że zastosowanie VR znacznie zmniejszyło natężenie bólu u dzieci, a także zwiększyło zakres ruchu. Eksperci zarekomendowali więc, by do fizjoterapii pooparzeniowej dołączać wirtualną rzeczywistość.
Podobne badania przeprowadzono na Scheffield Hallam University w 2017 r., ale udział wzięli w nim dorośli pacjenci z oparzeniami. Technologia VR była badana pod kątem zmniejszenia dolegliwości bólowych podczas zmian opatrunków. Pacjenci mogli zanurzyć się w wirtualnej grze, a następnie opisywali swoje wrażenia. Analizy pokazały, że ból był znacznie mniejszy, a pacjenci odczuwali mniej niepokoju w związku ze zmianą opatrunku w porównaniu do konwencjonalnych sesji zmian opatrunków. Eksperci uznali także, że poza zmniejszaniem bólu i stresu, VR tworzy pozytywne doświadczenia za pomocą zabawy.
Naukowcy z Uniwersytetu Waszyngtońskiego opracowali wirtualne środowisko 3D pod nazwą „Snow World”, by pomagać pacjentom leczonym z powodu poważnych oparzeń. Użytkownicy otrzymują okulary VR oraz joystick, które pozwalają im poruszać się w wirtualnym świecie. Pacjenci przenoszą się zimowej krainy, którą mogą eksplorować. W badaniach klinicznych naukowcy wykazali, że gra zmniejszała ból o nawet 30-50 proc. Ponadto uznali, że gra przynosiła lepsze efekty niż morfina.
VR jest skuteczną i bezpieczną formą łagodzenia bólu, lęku i stresu
Wciągająca wirtualna rzeczywistość, jak wskazują naukowcy, zapewnia szczególnie intensywną formę poznawczego rozproszenia od bólu. Ponadto VR jest bezpieczną i skuteczną formą również w łagodzeniu lęku i stresu, a technikę tę można zastosować w szerokim przedziale wiekowym pacjentów. Szczególnie korzystna jest wśród dzieci, gdyż są one jedną z najtrudniejszych grup pacjentów w leczeniu oparzeń.
Chociaż technika ta, zdaniem badaczy, nie zawsze eliminuje potrzebę stosowania leków przeciwbólowych u pacjentów z poważnymi i rozległymi oparzeniami, to jest obiecującym narzędziem, które może zmniejszyć ich stosowanie, a tym samym ograniczyć koszty opieki zdrowotnej. Naukowcy wskazują również, że konieczne jest dalsze poszerzanie wiedzy na ten temat i prowadzenie kolejnych badań, by wyraźnie określić korzyści VR i szeroko wprowadzić ją do praktyki klinicznej.
Źródła:
M. Łukowska, „Zastosowanie technologii wirtualnej rzeczywistości w psychologii” w „Rocznik Kognitywistyczny” V/2011, str. 103-108
shu.ac.uk, sciencedirect.com, rynekaptek.pl
