Zakażenie szpitalne, czyli każde zakażenie, do którego dochodzi podczas hospitalizacji pacjenta, to poważny problem współczesnych systemów ochrony zdrowia. Poprzez wdrażanie rygorystycznych procedur związanych z aseptyką i nadzorem epidemiologicznym możliwe jest zmniejszanie ryzyka występowania zakażeń szpitalnych.

Wśród zakażeń szpitalnych ze względu na źródła zakażenia wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje – zakażenia endogenne oraz egzogenne. W działaniach profilaktycznych należy uwzględnić oba wymienione typy.

Źródłem zakażeń endogennych jest własna flora bakteryjna pacjenta, która podczas procedury medycznej może zostać przeniesiona ze skóry lub błon śluzowych do miejsca operowanego. Zakażenia egzogenne są natomiast wywoływane przez drobnoustroje pochodzące ze środowiska szpitalnego, przenoszone za pośrednictwem sprzętu medycznego i żywności, a także przez kontakt z personelem medycznym i innymi pacjentami.

Zapobieganie zakażeniom szpitalnym

Skuteczne ograniczanie ryzyka występowania zakażeń szpitalnych to trudne zadanie dla współczesnych systemów ochrony zdrowia, wymagające wielokierunkowych działań i stosowania precyzyjnych, rygorystycznych procedur.

W zakresie ograniczania zakażeń szpitalnych należy uwzględnić wiele czynników. Konieczne jest wprowadzenie w placówce medycznej procedur, które uniemożliwią krzyżowanie się czystych i brudnych dróg komunikacyjnych. Bardzo istotna jest właściwa klimatyzacja. Personel medyczny powinien przykładać szczególną uwagę do utrzymywania prawidłowej higieny rąk (odpowiednia technika, zastosowanie środków dezynfekujących na bazie alkoholu). Nie należy do mycia rąk używać przeterminowanych płynów dezynfekcyjnych ani mydła w kostkach.

W kontekście higieny rąk warto zwrócić uwagę na zalecenia odnośnie mycia rąk, które przedstawia Światowa Organizacja Zdrowia. WHO wyróżnia pięć sytuacji, które wymagają umycia rąk: przed kontaktem z pacjentem, przed rozpoczęciem procedur w jałowych warunkach, po narażeniu na kontakt lub kontakcie z wydzielinami ciała pacjenta, po kontakcie z pacjentem oraz jego otoczeniem.

Zalecane jest stosowanie jałowych rękawiczek przed bezpośrednim kontaktem z chorym oraz po jego zakończeniu, a także w przypadku kontaktu z materiałem biologicznym oraz ze sprzętem, który miał kontakt z takim materiałem.

Ważnym elementem prewencji egzogennych zakażeń szpitalnych jest polityka antybiotykowa zmierzająca do ograniczania rozwoju oporności drobnoustrojów. Elementem polityki antybiotykowej jest także wykonywanie przesiewowych badań mikrobiologicznych u pacjentów, dzięki którym możliwe jest wykrycie bezobjawowego nosicielstwa opornych szczepów (np. MRSA, VRE).

Bardzo istotna jest sterylizacja i dezynfekcja powierzchni, bielizny i pościeli pacjentów, narzędzi i sprzętu medycznego. W najszerszym możliwym zakresie należy stosować sprzęt jednorazowego użytku. Podczas wykonywania procedur operacyjnych na sali powinien być przechowywany tylko ten sprzęt, który jest konieczny do ich przeprowadzenia. Narzędzia takie jak stetoskop, aparat do mierzenia ciśnienia, termometr także muszą być regularnie dezynfekowane. Należy także przestrzegać procedur usuwania odpadów medycznych i fizjologicznych. W każdej placówce medycznej powinny obowiązywać precyzyjne procedury kontroli skuteczności dezynfekcji, które także wpływają na zmniejszenie ryzyka zakażeń szpitalnych.

Personel medyczny w zakresie zapobiegania zakażeniom jest zobowiązany do poddawania się badaniom na obecność chorób zakaźnych, szczepieniom ochronnym, a także nadzorowi epidemiologicznemu.

W zakresie zabiegów operacyjnych zaleca się usuwanie owłosienia u pacjenta tuż przed zabiegiem (w taki sposób, by nie uszkodzić skóry). Powszechnie stosuje się profilaktyczną antybiotykoterapię przed zabiegami operacyjnymi. U pacjentów bez wysokiego ryzyka infekcji najczęściej stosuje się antybiotyki b-laktamowe. Pacjentom z większym ryzykiem zakażenia pomocniczo podaje się wankomycynę.

Źródła:

Sobieraj-Garbiak, M. Drożdżyńska, Wybrane zakażenia bakteryjne – nieuniknione zagrożenia zdrowia i życia człowieka, Pomeranian Journal of Life Sciences, 2015, 61, 1, 99–107.

Montewka, A. Skrzek et. al., Zakażenia miejsca operowanego – charakterystyka czynników ryzyka, endogennych źródeł zakażenia i metody zapobiegania, Postępy Mikrobiologii, 2012, 51, 3, 227–235.

Przeczytaj także: SNLR: stanowisko dot. postępowania z raną podczas epidemii COVID-19

Przeczytaj bezpłatnie pokrewny artykuł w czasopiśmie „Forum Zakażeń”:

Definicje i kryteria rozpoznania zakażenia szpitalnego stosowane w różnych populacjach pacjentów