Hidradenitis suppurativa, czyli trądzik odwrócony, to często występująca ropna choroba skóry, której etiologia nie jest do końca poznana. Charakterystyczne objawy choroby to występowanie uporczywych i bolesnych guzków, ropni oraz przetok. Zmiany mogą niekiedy pękać powodując powstawanie nieestetycznych blizn.

Szacuje się, że trądzik odwrócony występuje z częstotliwością około 1 proc. populacji ogólnej. Najczęściej chorują na niego osoby między 11. a 50. rokiem życia. Ryzyko zachorowania zwiększa płeć żeńska, pochodzenie inne niż rasy kaukaskiej, palenie tytoniu i uwarunkowania genetyczne. Na nasilenie zmian skórnych ma ponadto wpływ masa ciała. Otyłość powoduje wzmożoną potliwość i ocieranie się w fałdach skóry, co przyczynia się do zaostrzenia objawów.

Niestety, ze względu na niską świadomość Hidradenitis suppurativa, rozpoznanie stawiane średnio z 7-10 letnim opóźnieniem w stosunku do pojawienia się pierwszych objawów.

Objawy trądziku odwróconego

Trądzik odwrócony jest chorobą zapalną, przewlekłą i nawracającą. Stan zapalny wpływa na mieszki włosowe w obszarach bogatych w gruczoły potowe, a więc choroba lokalizuje się najczęściej w fałdach skórnych (pachy, pachwiny, pośladki, piersi). Rzadko może również występować na brzuchu i klatce piersiowej. Stan zapalny nie ogranicza się jedynie do skóry i może mieć charakter ogólnoustrojowy wpływając na inne narządy i układy organizmu. Trądzik odwrócony nie jest jednak chorobą zakaźną.

W początkowej fazie choroby zwykle pojawiają się bolesne i podskórne guzki, które wyglądem przypominają czyraki. Guzy zapalne wypełnione są treścią ropną. Niektórzy pacjenci, jeszcze przed pojawieniem się zmian, odczuwają pieczenie, swędzenie czy wzmożoną potliwość w zajętym obszarze. Guzki, w miarę postępu choroby, rosną i łączą się ze sobą. Następnie wypełniają się ropną wydzieliną i tworzą ropnie, które z czasem pękają. Na zewnątrz wydostaje się treść o nieprzyjemnym zapachu. Wraz ze zmianami można czasem zaobserwować czarne guzki, które przypominają podwójne zaskórniki. W najbardziej zaawansowanych stadiach dochodzi do powstawania przetok oraz bliznowacenia.

Leczenie trądziku odwróconego

Obecnie nie istnieją ujednolicone wytyczne na temat postępowania w przypadku diagnozy Hidradenitis suppurativa. W praktyce klinicznej najczęściej stosuje się leczenie farmakologiczne oraz procedury zabiegowe. Specjaliści zalecają również modyfikację stylu życia, opierającą się na redukcji masy ciała (u chorych z nadwagą/otyłością), zaprzestaniu palenia tytoniu oraz stosowaniu przewiewnej odzieży.

Leczenie skupia się również na redukcji procesu zapalnego. Dobór terapii zależy od stopnia nasilenia klinicznego choroby, który oceniany jest zwykle na podstawie skali Hurley. W przypadkach, gdy objawy nie są dokuczliwe, wystarczy codzienna higiena skóry preparatami przeciwbakteryjnymi oraz przykładanie ciepłych kompresów w celu ułatwienia ewakuacji treści ropnej. Bardziej zaawansowane postacie trądziku odwróconego wymagają wdrożenia antybiotykoterapii miejscowej bądź leczenia ogólnego. Skuteczna jest również laseroterapia. Z kolei przy nasilonych objawach bólowych zaleca się niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen), preparaty z 5% lidokainą, diklofenak czy okłady z lodu.

1. Leczenie miejscowe

W praktyce klinicznej w leczeniu trądziku odwróconego ważnym aspektem jest leczenie miejscowe. Stosowane jest w łagodnym nasileniu choroby w fazie zapalnej. Podstawowym lekiem jest klindamycyna 1% w postaci płynu lub emulsji. Głównym zadaniem klindamycyny jest redukcja stanu zapalnego. W leczeniu II rzutu choroby wykorzystuje się 15% krem z rezorcyną, która wykazuje działanie keratolityczne, antyseptyczne, przeciwświądowe, hamujące wydzielanie łoju, wspomagające udrażnianie mieszków włosowych. Preparat można stosować zarówno w ostrych, jak i przewlekłych zmianach chorobowych o nasileniu od łagodnego do umiarkowanego.

Pacjenci powinni pamiętać, że terapia miejscowa może jednak powodować podrażnienie skóry, wywołując takie objawy jak zaczerwienienie, swędzenie lub pieczenie. W przypadku wystąpienia tych objawów należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza prowadzącego.

2. Leczenie ogólne

W przypadku średniego oraz ciężkiego nasilenia choroby w praktyce klinicznej stosuje się leczenie ogólne. Pierwszym krokiem jest antybiotykoterapia stosowana zwykle przez okres 3 miesięcy. W praktyce klinicznej możliwymi lekami do zastosowania jest klindamycyna w połączeniu z rifampicyną lub tetracykliny.

Eksperci zalecają również stosowanie leków biologicznych, np. adalimumabu, retinoidów, leków hormonalnych.

3. Leczenie chirurgiczne

W przypadku ciężkich, nasilonych i przewlekłych zmianach zapalnych, które nie zareagowały na wcześniejsze leczenie farmakologiczne, wskazane jest leczenie chirurgiczne. Zabieg jest indywidualnie dobierany do stany pacjenta. Eksperci zalecają m.in. deroofing (minimalnie inwazyjna metoda chirurgiczna, oszczędzająca tkanki), laseroterapię lub radykalny zabieg chirurgiczny. Ostatnia z opcji przeprowadzana jest dopiero w przypadku pacjentów w III stopniu nasilenia klinicznego w skali Hurley. Metoda ta polega na szerokim wycięciu zmian skórnych z około 1-2 cm marginesem zdrowych tkanek. Rany, które powstają w związku z procedurą, zaopatrywane są często za pomocą przeszczepów skóry pośredniej grubości lub przy pomocy plastyki płatowej skóry. Zabieg jest inwazyjny i przeprowadza się go w znieczuleniu ogólnym.

Jak na co dzień zapobiegać trądzikowi odwróconemu?

Oprócz leczenia dobranego przez specjalistę, pacjentom, którzy chorują na trądzik odwrócony, zaleca się odpowiednią pielęgnację skóry. Może to przynieść ulgę wielu pacjentom. Istotne jest stosowanie środków antyseptycznych w miejscach zmienionych chorobowo. Mogą one pomóc ograniczyć zaostrzenie poprzez zminimalizowanie namnażania się bakterii w obszarach podatnych na trądzik odwrócony. Pacjentom zaleca się również unikanie substancji zapachowych, np. w środkach do prania. Chorzy powinni również używać delikatnych antyperspirantów (bezzapachowych) oraz ograniczyć używanie perfum w miejscach zmienionych chorobowo. Pacjenci nie powinni ponadto wyciskać zmian samodzielnie. Na złagodzenie objawów choroby może wpłynąć również noszenie odpowiedniej odzieży, szczególnie luźnej, niesyntetycznej i oddychającej. Obszary dotknięte chorobą w miarę możliwości należy pozostawiać odkryte. Sączące się zmiany można z kolei przykryć bandażem lub innym niedrażniącym opatrunkiem, aby zminimalizować przesiąkanie i nieprzyjemny zapach. Opatrunek należy zmieniać codziennie.

Chorzy powinni unikać golenia w miejscach podatnych na rozwinięcie się choroby, gdyż może to powodować mikrourazy i podrażnienie skóry. Dobrym rozwiązaniem jest depilacja laserowa. Z kolei depilację woskiem należy stosować jedynie między zaostrzeniami choroby.

Jeżeli chodzi o aktywność fizyczną, chorzy nie powinni dopuszczać do nadmiernego pocenia się, gdyż wilgotne środowisko skóry sprzyja namnażaniu bakterii w mieszkach włosowych, co może przyczyniać się do powstawania większej liczby zaostrzeń. Dobrym rozwiązaniem jest pływanie, ponieważ zapobiega przegrzaniu się ciała i nadmiernemu gromadzeniu się potu na powierzchni skóry, a także spacery.

Źródło: „Trądzik odwrócony. Poradnik dla pacjentów”, Klinika i Katedra Dermatologii i Alergologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego