Trudności w gojeniu ran często są związane z występowaniem obrzęku. Z tego powodu manualny drenaż limfatyczny oraz kompleksowa terapia przeciwobrzękowa mogą stanowić pomocne narzędzie w leczeniu ran trudno gojących się. O zaletach tej metody terapii mówią dr n. med. Grzegorz Krasowski, wiceprezes zarządu Stowarzyszenia Naukowego Leczenia Ran, oraz mgr Tomasz Deput, doświadczony fizjoterapeuta.
![](https://forumleczeniaran.pl/wp-content/uploads/2020/04/98989241_l-1.jpg)
Jak obrzęk wpływa na rany?
Występowanie obrzęku limfatycznego może mieć znaczący wpływ nie tylko na tempo i skuteczność gojenia ran, ale też na ich powstawanie. Jak tłumaczy dr n. med. Grzegorz Krasowski, ekspert w dziedzinie chirurgii ogólnej i onkologicznej, wiceprezes zarządu Stowarzyszenia Naukowego Leczenia Ran:
– Niezależnie od przyczyny powstania obrzęk limfatyczny stwarza niekorzystne warunki sprzyjające powstawaniu owrzodzeń i zaburzające proces gojenia się ran. Nawet drobne skaleczenia obrzękniętej kończyny powodują limfotok, często dochodzi do infekcji, a gojenie rany przybiera charakter przewlekły. Pomiędzy fałdami obrzękniętej kończyny tworzy się wilgotne środowisko sprzyjające maceracji skóry. Sam obrzęk mechanicznie uciska skórę i naczynia krwionośne, powodując jej niedokrwienie, co sprzyja rozwojowi ran i utrudnia ich gojenie – wyjaśnia ekspert. – Nieleczony obrzęk limfatyczny grozi nawracającymi infekcjami, powstawaniem niegojących się ran, utrwaleniem obrzęku ze zmianami dermatologicznymi, utrwalonym zespołem bólowym, postępującymi zaburzeniami w układzie mikrokrążenia żylnego i tętniczego, ograniczeniem ruchomości pacjenta. Opisany zespół patologii w przypadku niewdrożenia odpowiedniego leczenia ulega zapętleniu. Może to doprowadzić do konieczności amputacji kończyny. Opisywane są również przypadki rozwoju procesów nowotworowych w postaci mięsaka limfatycznego.
Na czym polega kompleksowa terapia przeciwobrzękowa?
Kompleksowa terapia przeciwobrzękowa to wielokierunkowe, holistyczne narzędzie do redukcji obrzęku. W skład tej metody leczenia wchodzą: manualny drenaż limfatyczny (MDL), kompresjoterapia, gimnastyka, terapia oddechowa oraz pielęgnacja skóry.
Co to jest manualny drenaż limfatyczny?
Manualny drenaż limfatyczny to zabieg wchodzący w skład kompleksowej terapii przeciwobrzękowej. Wykonują go wykwalifikowani fizjoterapeuci, którzy poprzez specjalne chwyty stymulują pulsację naczyń limfatycznych, co w konsekwencji pozwala przyspieszyć drenaż limfy z obszaru zajętego obrzękiem. O metodach wykonywania manualnego drenażu limfatycznego opowiada Tomasz Deput, licencjat pielęgniarstwa i magister fizjoterapii:
Jak przebiega masaż limfatyczny?
– Drenaż limfatyczny to specyficzny rodzaj masażu. Wpływa nie tylko na układ krwionośny, ale również na naczynia limfatyczne. W drenażu limfatycznym masaż rozpoczyna się od odblokowania głównych węzłów, tj. szyjnych, pachowych i pachwinowych, a następnie mniejszych węzłów i naczyń limfatycznych. Najważniejszy jest kierunek wykonywanych ruchów – drenaż zawsze wykonuje się od obwodu w kierunku ujść żylnych – tłumaczy fizjoterapeuta. – Stosuje się cztery podstawowe techniki: głaskanie, rozcieranie spiralne, ugniatanie szczypcowe oraz wyciskanie. Cały masaż ma charakter ”przepychania”. Stosowana technika powinna doprowadzić do przesunięcia zalegającej limfy w kierunku docelowym.
Tomasz Deput tłumaczy także, jak często należy wykonywać masaż limfatyczny:
– Drenaż całościowy trwa około 60 minut, natomiast częściowy do 30 minut. Wszystkie wymienione powyżej techniki powtarza się 4-5 razy. Cały zabieg wykonuje się bardzo precyzyjnie oraz w powolnym tempie, tj. 10-15 ruchów na minutę. Drenaż limfatyczny absolutnie nie powinien sprawiać pacjentowi bólu. Zabiegi można wykonywać codziennie, co drugi dzień lub dwa razy w tygodniu, w zależności od tego, czy występują przeciwwskazania, aż do momentu ustąpienia obrzęków. W szczególnych przypadkach chorobowych masaż można stosować 2-3 razy dziennie – wyjaśnia ekspert. – Realne efekty widoczne są po 2-3 zabiegach. Zdarzają się jednak przypadki, że już po jednym masażu widzimy różnicę, natomiast poprawa najczęściej ma charakter chwilowy.
Jakie są zalety drenażu limfatycznego?
Regularne stosowanie MDL poprawia nie tylko przepływ limfy w masowanym obszarze ciała, ale też przepływ krwi zarówno w żyłach powierzchniowych, jak i głębokich. Zmniejszenie obrzęku ogranicza ryzyko infekcji oraz wystąpienia urazów tkanek, a jednocześnie znacznie usprawnia procesy regeneracyjne. Dzięki tym zaletom metoda masażu limfatycznego znajduje zastosowanie również w leczeniu ran trudno gojących się, takich jak owrzodzenia żylne oraz zespół stopy cukrzycowej.
Jak tłumaczy dr n. med. Grzegorz Krasowski:
– Terapia przeciwobrzękowa pozwala uzyskać znaczne zmniejszenie nasilenia obrzęku u większości chorych. Jako metodę wspomagającą można zastosować masaż pneumatyczny. Manualny drenaż limfatyczny jest uznaną techniką i jak najbardziej może być stosowany u pacjentów z ranami przewlekłymi z towarzyszącym obrzękiem. Sprzyja gojeniu rany poprzez poprawę unaczynienia tętniczego, żylnego, ograniczenie wysięku z rany, zmniejszenie zespołu bólowego i poprawę aktywności ruchowej pacjenta – wyjaśnia ekspert.
Masaż limfatyczny a zespół stopy cukrzycowej
– Manualny drenaż limfatyczny jest nieocenionym narzędziem w terapii zespołu stopy cukrzycowej – podkreśla dr n. med. Grzegorz Krasowski. – W przypadku tego schorzenia ze względu na zaniki mięśniowe w przebiegu neuropatii cukrzycowej przy równoczesnych zaburzeniach unaczynienia (angiopatia cukrzycowa) i częstych uszkodzeniach i deformacjach w układzie kostno-szkieletowym nie można sobie pozwolić na klasyczną gimnastykę, wzrost aktywności ruchowej i kompresjoterapię bandażami lub gotowymi wyrobami. Właściwie przeprowadzony masaż ogranicza wysięk z rany, poprawia unaczynienie żylne i tętnicze, ogranicza szkody spowodowane neuropatią cukrzycową. Jednak niewłaściwie zastosowany masaż może nasilić patologię i sprzyjać rozwojowi lub nasileniu infekcji, co może doprowadzić do utraty kończyny.
Jakie są przeciwwskazania do drenażu limfatycznego?
Drenażu limfatycznego nie można wykonywać u osób, które cierpią na zdekompensowaną oraz zastoinową niewydolność serca, ostre zapalenie wywołane przez patogenne drobnoustroje, ostrą niewydolność nerek.
Źródła: https://www.woundsource.com/, https://www.centrumflebologii.pl/, https://www.physio-pedia.com/, https://www.lymphcareusa.com/
Przeczytaj także: Jakie są najczęstsze objawy wrzodziejącego zapalenie jelita grubego?
Przeczytaj bezpłatnie pokrewny artykuł w czasopiśmie „Chirurgia Plastyczna i Oparzenia”:
Zasady postępowania fizjoterapeutycznego u chorych po urazie termicznym