Tężec jest chorobą układu nerwowego, spowodowaną działaniem toksyny tężcowej, wytwarzanej przez laseczki tężca (z łac. Clostridium tetani). Drobnoustroje te występują powszechnie w glebie, kurzu, wodzie czy przewodzie pokarmowym zwierząt. Patogeny wnikają do organizmu najczęściej poprzez uszkodzenia ciała związane z przerwaniem ciągłości tkanek, w tym również drobne i niemal niewidoczne skaleczenia. Ochroną przed infekcją są szczepienia, jednak z upływem czasu odporność przeciw tężcowi może się zmniejszać, dlatego osobom dorosłym zalecane są dawki przypominające.

Do zakażenia tężcem może również dojść w trakcie porodu czy poronienia, gdy nie jest zachowana odpowiednia higiena. Rozwojowi infekcji sprzyjają warunki beztlenowe w ranie/skaleczeniu. Bakterie namnażają się i wytwarzają toksynę tężcową, która blokuje zakończenia nerwowe.

Jakie są objawy zakażenia tężcem?

Objawy zakażenia tężcem najczęściej występują od 3 do 3 tygodni od infekcji, a średni czas wynosi 8 dni. Pacjenci zgłaszają zwykle uczucie rozbicia, bezsenność, bóle głowy, zdenerwowanie, pocenie, zaczerwienienie twarzy oraz skurcze mięśni prowadzące do szczękościsku, a także porażenia mimicznych mięśni twarzy czy zaburzenia ciśnienia tętniczego krwi. W przypadku infekcji tężcem może dojść do powikłań, takich jak zapalenie płuc, krwiaki wewnątrzmięśniowe, złamania kręgów, zapalenie mięśnia sercowego, a w ostateczności zgon (występuje u około 30-50 na 100 chorych).

Przechorowanie tężca nie oznacza ochrony przed kolejnym zachorowaniem, a każde zranienie niesie ryzyko zakażenia bakteriami tężca, szczególnie gdy rana zanieczyszczona jest brudem, ziemią lub odchodami zwierząt.

Dzięki szczepieniom w Polsce praktycznie wyeliminowano zakażenia bakteriami tężca

Tężec najczęściej występuje w Afryce, Azji i Ameryce Południowej. Ponad 80 proc. przypadków dotyczy noworodków, a nawet co 3 minuty na świecie z powodu tężca umiera dziecko. Rocznie notuje się natomiast około 213 000 – 293 000 zgonów z powodu zakażenia bakteriami tężca.

W Europie z kolei tężec jest rzadką chorobą. W Polsce dzięki obowiązkowym szczepieniom dzieci i młodzieży praktycznie wyeliminowano zakażenia. Rocznie choruje kilkanaście osób, a umiera kilka. Wśród chorych obecnie dominują osoby starsze w wieku ponad 60 lat, szczególnie pacjenci dawno nieszczepieni. Przebieg tężca u tych osób jest wyjątkowo ciężki i często prowadzi do zgonu.

Kiedy wykonać szczepienie przypominające przeciw tężcowi?

Dostępna w Polsce szczepionka przeciw tężcowi należy do szczepionek inaktywowanych i zawiera oczyszczoną nieaktywną toksynę tężcową. W naszym kraju obowiązkowemu i bezpłatnemu szczepieniu podlegają dzieci i młodzież do ukończenia 19. roku życia. Należy jednak pamiętać, że odporność przeciw patogenom tężca zmniejsza się z upływem czasu, dlatego osobom dorosłym zalecane są przypominające dawki co 10 lat. Szczepienie przypominające może być wykonywane szczepionką przeciw tężcowi, szczepionką przeciw błonicy i tężcowi lub szczepionką przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi.

Szczepienie przeciw tężcowi jest bezpieczne. Szczepionka stymuluje produkcję przeciwciał, znanych również jako antytoksyny. Oznacza to, że szczepienie nie hamuje rozwoju zakażenia, ale chroni przed  działaniem toksyny. Szczepienie może powodować łagodne odczyny miejscowe, np. ból w miejscu podania, zaczerwienienie, bolesny obrzęk.

Źródło: szczepiania.pzh.gov.pl