Mięczak zakaźny jest zakażeniem wywołanym przez molluscum contagiosum virus (MCV). Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z osobą zakażoną, drogą kropelkową oraz poprzez wspólnie używaną odzież i inne przedmioty. U osób dorosłych częstą drogą zakażenia są kontakty seksualne. Okres wylęgania wirusa wynosi kilka tygodni (od 2 do 7), chociaż może trwać nawet kilka miesięcy.

Choroba może pojawić się u dzieci w wieku przedszkolnym, szkolnym, osób aktywnych seksualnie, pacjentów z obniżoną odpornością komórkową. Grupami ryzyka są sportowcy, masażyści, a także osoby pracujące na terenie basenów kąpielowych. U dzieci z atopowym zapaleniem skóry często występuje postać rozsiana schorzenia, z kolei u dorosłych – po transplantacjach narządów lub chorych ze złośliwymi rozrostami limforetikularnymi, z sarkoidozą czy też u zakażonych HIV (ocenia się, że mięczak zakaźny występuje u około 20 proc. chorych z tym wirusem).

Objawy mięczaka zakaźnego

W przebiegu choroby, w typowym obrazie klinicznym, obserwuje się występowanie grudek koloru skóry lub koloru perłowego. Zmiany osiągają wielkość od 2 do 10 mm, z charakterystycznym zagłębieniem w części centralnej. Zagłębienie nie pojawia się w przypadku wszystkich wykwitów. W pierwszych etapach choroby zmiany są niewielkie, wielkości główki szpilki. Pogłębiają się stopniowo.

Ilość grudek waha się od kilku do kilkudziesięciu, natomiast u osób z obniżoną odpornością i HIV może być bardzo duża (nawet kilkaset grudek). Przy ucisku z wykwitów wydobywa się kaszowata treść. Grudki mogą ulegać nadkażeniu bakteryjnemu, a do rozsiewu zmian w różnych okolicach skóry dochodzi drogą samoprzeszczepiania. Zmianom nie towarzyszą dolegliwości podmiotowe, chociaż w niektórych przypadkach może pojawić się świąd o niewielkim nasileniu.

Wykwity mogą się grupować lub występować linijnie wzdłuż zadrapań i mogą pojawić się w zasadzie wszędzie, nawet na błonach śluzowych i w obrębie skóry owłosionej głowy. W praktyce klinicznej najczęściej obserwuje się grudki w okolicach pach i obrębie twarzy. U dorosłych pacjentów zmiany mogą występować w okolicy narządów płciowych – u mężczyzn na skórze członka, a u kobiet – na wzgórku łonowym, wewnętrznej i górnej powierzchni ud oraz na owłosionej części warg sromowych. Z kolei u obu płci grudki pojawić się mogą również w szparze pośladkowej, na pośladkach i w pachwinach. U pacjentów z HIV wykwity są mnogie, często pojawiają się na twarzy i przyjmują duże rozmiary. Grudki mogą również pojawiać się w wyniku zapalenia spojówek lub rogówki. Takie zmiany, lokalizujące się na powiekach, są trudne do rozpoznania, nawet dla doświadczonych dermatologów.

Mięczak zakaźny – rozpoznanie

W diagnostyce mięczaka zakaźnego infekcję najczęściej udaje się rozpoznać gołym okiem na podstawie charakterystycznych wykwitów. Dodatkowym kryterium jest także znaczna zakaźność. Badania uzupełniające w większości przypadków nie są konieczne, ale infekcję można potwierdzić za pomocą badania cytologicznego, polegającego na wykonaniu rozmazu z wydzieliny. Badanie histopatologiczne ze zmian skórnych potwierdza obecność zakażenia. Rozpoznanie można również postawić z wykorzystaniem mikroskopu elektronowego lub metody immunofluorescencyjnej. W ostatnich latach w diagnostyce choroby korzysta się również z badania dermatoskopem, które ułatwia rozpoznanie i monitorowanie procesu leczenia.

Wykwity mięczaka zakaźnego wymagają ponadto różnicowania z innymi jednostkami chorobowymi, m.in. prosakiem, kępkami żółtymi, gruczolakami potowymi, brodawkami młodocianych, kłykcinami kiłowymi, włókniakami miękkimi, nowotworami skóry. Z kolei u pacjentów z wirusem HIV wskazane jest, by uwzględnić skórną postać kryptokokozy.

Mięczak zakaźny – leczenie

Mięczak zakaźny może ustępować samoistnie po kilku lub kilkunastu miesiącach. Natomiast ze względu na dużą zakaźność i tendencję do samoprzeszczepiania się leczenie jest wskazane. Najczęściej stosuje się metody zabiegowe: krioterapię, łyżeczkowanie, elektrokoagulację, leczenie chirurgiczne, laserowe (laser CO₂) czy też mechaniczne usuwanie kaszowatej treści grudek, z następowym zastosowaniem nalewki jodowej. Istnieją również doniesienia o skuteczności stosowania metody fotodynamicznej. W leczeniu mięczaka zakaźnego można również wdrożyć metody niezabiegowe, czyli np. preparaty drażniące, które wywołują miejscowy odczyn zapalny ( roztwór wodorotlenku potasu, nalewka jodowa, kwas salicylowy, kwas mlekowy, roztwór gencjany lub pigment Castellaniego, azotan srebra, kwas trójchlorooctowy, roztwór podofilotoksyny, retinoidy zewnętrzne). W przypadku licznych wykwitów lub u pacjentów z obniżoną odpornością stosuje się leki przeciwhistaminowe, immunomodulujące oraz przeciwwirusowe. Rozsiane zmiany mogą nawet wymagać hospitalizacji pacjenta.

Największym wyzwaniem jest leczenie zmian u najmłodszych, ponieważ zastosowanie metod zabiegowych może wiązać się z koniecznością stosowania znieczulenia ogólnego, które niejednokrotnie nie jest akceptowane przez rodziców. Natomiast tak obciążające postępowanie nie zawsze jest gwarancją pełnego wyleczenia – może dojść do nawrotów. Alternatywą dla metod zabiegowych w tej grupie chorych jest roztwór wodorotlenku potasu, który może być stosowany od 2. roku życia.

Leczenie mięczaka zakaźnego trwa kilka tygodni do kilku miesięcy, a nawet lat. Trudności z uzyskaniem pełnego wyleczenia często wynikają z ewentualnych chorób towarzyszących, które utrudniają terapię, ale także z niewdrożenia leczenia u partnerów seksualnych, a u dzieci – u rodzeństwa i innych członków rodziny. Wyzwaniem jest również możliwość przenoszenia wykwitów z jednych okolic skóry na inne, np. na skutek drapania lub innych czynników drażniących. Trudnością są także wykwity bardzo małych rozmiarów, które stają się zauważalne dopiero po kilku tygodniach od likwidacji większych zmian.

Źródła: podyplomie.pl, mp.pl