„Z moich obserwacji wynika, że pacjentki po cesarskim cięciu dłużej dochodzą do siebie pod względem fizycznym, niż kobiety, które rodziły siłami natury” – o tym, jak wygląda opieka położnej nad kobietą po cesarskim cięciu, pielęgnacji rany i możliwości wystąpienia komplikacji po zabiegu rozmawiamy z Katarzyną Salomońską, położną środowiskową i autorką bloga „Położna z plecakiem”.

Karolina Rybkowska, Forum Leczenia Ran: Czym jest cięcie cesarskie? Jakie nacięcie jest wykonywane i jakiej jest wielkości?

Katarzyna Salomońska: – Cięcie cesarskie to poród drogą operacyjną – operacja brzuszna. Obecnie u większości pacjentek wykonywane jest poziome nacięcie o wielkości około 15 cm w dolnym odcinku brzucha. Pionowe nacięcie przez środek brzucha, które pamiętają jeszcze nasze mamy, wykonuje się dziś znacznie rzadziej, a do takiego postępowania musimy mieć wskazania. Wtedy blizna jest znacznie dłuższa.

Jakie są zalecenia w pierwszych dobach po cesarskim cięciu? W jaki sposób należy dbać o ranę?

– Rana powinna być trzymana w czystym i suchym środowisku, jeżeli nie pojawiają się żadne nieprawidłowości. Po zdjęciu opatrunku pozabiegowego nie ma już potrzebny ponownego opatrywania, a ranie należy umożliwić dostęp do powietrza.

Ponadto należy pamiętać o tym, że bielizna i odzież nie powinny uciskać rany, dlatego powinny znajdować się pod lub nad raną. W pielęgnacji rany po cesarskim cięciu nie jest wskazane szare mydło. Ranę można umyć pod bieżącą wodą z wykorzystaniem mydła, żelu używanego do codziennej higieny ciała. Warto również przypomnieć o higienie rąk – jeśli dotykamy rany to wyłącznie czystymi, umytymi rękoma, a nie takimi, które 3 minuty temu zmieniały pampersa noworodkowi.

Kiedy należy wdrażać aktywność ruchową, na czym ona polega i dlaczego jest tak ważna w procesie regeneracji po cesarskim cięciu?

– Pierwszy raz pacjentka wstaje po zabiegu po około 6-8 godzinach, natomiast w zależności od szpitala czasami zdarza się, że nawet po 12 godzinach od zabiegu. W pierwszym okresie po operacji wskazane jest wykonywanie prostych ćwiczeń przeciwzakrzepowych, np. zginanie i prostowanie stóp, wykonywanie okrężnych ruchów stopami. Takie ćwiczenia działają nie tylko profilaktycznie, ale także ułatwiają pionizację pacjentki po porodzie. Uważam, że znacznie łatwiej jest wstać pacjentce po 6 godzinach od zabiegu i wykonując ćwiczenia przeciwzakrzepowe, niż po 12 godzinach leżenia praktycznie w bezruchu.

Z kolei w kolejnych dobach po cesarskim cięciu aktywność ruchowa powinna ograniczać się do czynności dnia codziennego. Czynności takie zmniejszają ryzyko powikłań, natomiast należy pamiętać, by unikać ciężkich prac domowych i podnoszenia ciężkich przedmiotów.

Kiedy zalecane jest usunięcie szwów po cesarskim cięciu?

Obecnie w większości przypadków po cesarskim cięciu używane są szwy rozpuszczalne, które nie wymagają usuwania.

W przypadku zastosowania szwów nierozpuszczalnych, w wypisie powinna być zawarta informacja, w której dobie należy usunąć szew. Zazwyczaj jest to 7-10 doba po operacji.

W jaki sposób kobieta samodzielnie powinna dbać o ranę w domu? Jak często należy konsultować stan rany z położną lub innym specjalistą?

– Położna środowiskowa pierwszy raz ogląda ranę na pierwszej wizycie, która powinna odbyć się maksymalnie do 48h od wypisu pacjentki. W zależności od wyglądu rany i stanu pacjentki, położna planuje kolejne wizyty lub kieruje ją do innego specjalisty w razie wystąpienia nieprawidłowości. Tak, jak mówiłam wcześniej, ranę należy myć pod bieżącą wodą i umożliwić jej „oddychanie”. Warto obserwować również ewentualne niepokojące objawy.

Po około 4-6 tygodniach po cesarskim cięciu zalecam moim pacjentkom wizytę u fizjoterapeuty, który pokaże w jaki sposób pracować z blizną. Jeżeli cokolwiek alarmuje kobietę, to może ona wrócić do szpitala w którym rodziła w celu udzielenia pomocy medycznej w dowolnym momencie przez 6 tygodni od porodu.

Jakie komplikacje mogą pojawić się w przypadku rany po cesarskim cięciu? Jakie zmiany w obrębie rany po cięciu cesarskim powinny zaalarmować kobietę?

– W związku z raną po cesarskim cięciu może pojawić się wiele komplikacji, natomiast te niepokojące i najczęściej występujące to: wysięk z rany, rozejście się rany, ucieplenie i zaczerwienienie tkanek. Objawy te mogą wiązać się również z gorączką o dolegliwościami bólowymi. Mogą świadczyć o zakażeniu rany, wówczas należy skontaktować się ze specjalistą, który dobierze odpowiednie leczenie.

Co może świadczyć o wystąpieniu zrostów po cesarskim cięciu? Jakie są objawy?

– Po każdym zabiegu operacyjnym, jak również po cesarskim cięciu, pojawia się ryzyko zrostów. Nie wszystkie będą dawać objawy, natomiast po cesarskim cięciu możemy spotkać się z nietypowymi oznakami, takimi jak ból odczuwany przy stosunku płciowym. Wymaga to konsultacji ze specjalistą. Właściwie przy każdym bólu podczas stosunku, niezależnie od porodu, wymagana jest taka konsultacja.

Co robić, by uniknąć komplikacji związanych z blizną?

– Bardzo ważne jest stosowanie się do zaleceń położnej odnośnie pielęgnacji blizny, a po zagojeniu rany należy skonsultować się z fizjoterapeutą. Prawidłowe postępowanie w opiece nad raną pozwoli na uniknięcie komplikacji.

Jaka jest rola położnej w całym tym procesie? Jaką pomocą powinna służyć kobiecie przed i po wykonaniu cesarskiego cięcia? Jakie informacje powinna przekazać pacjentce? 

– Rola położnej w tym zakresie jest bardzo szeroka – od przygotowania pacjentki do zabiegu, po wsparcie jej już po wypisie, podczas wizyt patronażowych. Bardzo ważnym elementem jest prawidłowa edukacja pacjentek w zakresie tego, jak będzie wyglądał zabieg, co można robić, a czego nie, jak wstać z łóżka po cesarskim cięciu, jak postępować po operacji. W swojej pracy zawsze uczulam pacjentki na kilka rzeczy:

1. Nie należy stosować pasów poporodowych ani bielizny wyszczuplającej po zabiegu – powoduje to osłabienie dna miednicy, a także kręgosłupa, które są już wystarczająco nadwyrężone w wyniku samego cięcia cesarskiego. Pacjentki często myślą, że takie działania pomogą w regeneracji, natomiast jest zupełnie na odwrót (dotyczy to również pacjentek po porodzie siłami naturalnymi).
2. Kichanie i kaszel – to czynności, które wywołują wzrost ciśnienia w jamie brzusznej i tym samym powodują dyskomfort u pacjentki. W przypadku kaszlu lub kichnięcia, należy się wyprostować i wykonać skręt tułowia – znacznie zmniejszy do dolegliwości. Dodatkowo można również ucisnąć delikatnie ranę podczas tych czynności. Nie należy także zatykać nosa.
3. Oglądanie i dotykanie rany – bardzo ważne jest, żeby nie bać się zobaczyć i dotknąć swojej rany. Strach często powoduje nieprawidłowe postępowanie z raną i może prowadzić do różnych komplikacji.
4. Odpoczynek i regeneracja – pacjentki powinny dać sobie czas, by właściwie zregenerować się po porodzie. Nie należy bać się prosić po zabiegu o leki przeciwbólowe.

Jakie jest Pani doświadczenie w opiece nad pacjentkami po cesarskim cięciu? Jak kobiety znoszą operację?

– Jako położna środowiskowa odwiedzam wszystkie swoje pacjentki po porodach, bez względu na to, jakim sposobem dziecko przyszło na świat. Każda kobieta jest inna i każda inaczej przeżywa zabieg. Uważam, że duże znaczenie ma także była to operacja planowana czy wykonywana w trybie nagłym.

Z moich obserwacji wynika, że pacjentki po cesarskim cięciu dłużej dochodzą do siebie pod względem fizycznym, niż kobiety, które rodziły siłami natury, ale oczywiście są wyjątki. Trudnym momentem dla każdej pacjentki jest połóg. W tym czasie bardzo ważne jest wsparcie emocjonalne. Niektóre kobiety obwiniają się również o to, że nie udało im się urodzić siłami natury, często taki przekaz słyszą od najbliższych. Jako położna wspieram swoje pacjentki, oferuję nie tylko wiedzę medyczną, ale także pomagam emocjonalnie. Oczywiście w razie potrzeby kieruję kobiety dalej, np. do psychologa.