Farmaceuci odgrywają kluczową rolę w opiece zdrowotnej, a ich wiedza i umiejętności są nieocenione w dbaniu o dobrostan pacjentów z ranami. Bardzo często apteka jest pierwszym miejscem, w którym pacjenci szukają pomocy. „Leczenie ran jest szeroką dziedziną i z naszego punktu widzenia bardzo istotną. Do apteki trafia wielu pacjentów z ranami, zarówno ostrymi, jak i trudno gojącymi się. Rolą farmaceuty jest więc wykazanie się profesjonalnym podejściem, doradzenie pacjentowi w pielęgnacji rany, a także skierowanie go do specjalisty, jeśli sytuacja tego wymaga” – mówi w rozmowie z ForumLeczeniaRan.pl Agata Grabowska, farmaceutka.

Agata Grabowska jest farmaceutką i na co dzień pracuje w aptece ogólnodostępnej. W wolnych chwilach poświęca się edukacji w zakresie leczenia ran, a także prowadzi bloga „Farmakomaniaczka”.

Anna Łodzińska, Forum Leczenia Ran: Jak ocenia Pani wiedzę farmaceutów na temat postępowania z raną trudno gojącą się i ostrą?

Agata Grabowska: – Poziom wiedzy jest zróżnicowany. W zawodzie farmaceuty obowiązuje kształcenie ustawiczne, które odbywa się w wielu obszarach. Każdy samodzielnie wybiera jednak obszary, w których chce pogłębiać swoją wiedzę. Zatem nie wszyscy farmaceuci decydują się na doszkalanie w tematach związanych z leczeniem ran.

Uważam, że tematy związane z leczeniem ran trudno gojących się i ostrych to obszar, w którym warto jest się edukować i rozwijać umiejętności zawodowe. Dziedzina ta obejmuje szeroki zakres działań, ale z punktu widzenia naszego zawodu jest bardzo istotna, ponieważ to do apteki trafia wielu pacjentów z ranami, zarówno ostrymi, jak i trudno gojącymi się. Rolą farmaceuty jest więc wykazanie się profesjonalnym podejściem, doradzenie pacjentowi w pielęgnacji rany, a także skierowanie go do specjalisty, jeśli sytuacja tego wymaga.

W jaki sposób wiedza na temat leczenia ran jest przekazywana w toku kształcenia zawodu farmaceuty?

– Niestety nie przypominam sobie, by w toku moich studiów poświęcano szczególny czas na dziedzinę leczenia ran. Wynikało to zapewne również z innych standardów, które wtedy obowiązywały.

Aktualnie jestem w trakcie studiów podyplomowych i spotykam się z sytuacją, kiedy farmaceuci dopytują się o szkolenia z zakresu leczenia ran. Uważam, że jest to dobry kierunek rozwoju, ponieważ z pacjentem z raną w aptece spotykamy się bardzo często. Mając wiedzę, możemy praktycznie pomóc pacjentowi i zapewnić mu profesjonalną opiekę.

Czy na rynku dostępnych jest wiele komercyjnych szkoleń i kursów z zakresu leczenia ran dla farmaceutów?

– Osobiście z tym tematem zetknęłam się tuż przed pandemią, kiedy wszystkie szkolenia weszły do internetu w formie kursów online. Warto jednak dodać, że na początku takie kursy były przeznaczone dla wszystkich zawodów medycznych, dopiero później doszło do doprecyzowania i powstały kursy przeznaczone dla lekarzy, pielęgniarek, a następnie dla farmaceutów. Miałam również możliwość uczestniczenia w takich szkoleniach. W późniejszym, popandemicznym okresie, wróciły stacjonarne wydarzenia.

Na rynku pojawiają się szkolenia dla farmaceutów z zakresu leczenia ran, ale ważne jest, by były one skierowane i dopasowane do potrzeb naszego zawodu, a nie ogólnej grupy medycznej, ponieważ każdy z zawodów medycznych posiada inne kompetencje. Ważne jest również, by weryfikować te szkolenia oraz to, kto odpowiedzialny jest za merytorykę spotkania. Niestety spotkałam się z wydarzeniami, w których prezentowano niezgodne z wytycznymi zasady postępowania z raną.

Jakie Pani zdaniem powinny zostać poruszane tematy podczas szkoleń dla farmaceutów z zakresu leczenia ran?

– Myślę, że tematów i zagadnień jest bardzo wiele.

Istotne są zarówno podstawowe informacje, szczególnie dla osób, które do tej pory tymi zagadnieniami się nie interesowały lub nie miały okazji wziąć udziału w szkoleniach. Aktualna wiedza dotycząca rekomendowanych związków stosowanych na rany to podstawa i rzecz, z której farmaceuta w aptece otwartej korzysta nawet kilka razy dziennie.

Dla osób już kształcących się w tematach związanych z opieką nad pacjentem z raną interesujące będą bardziej złożone kwestie, dotyczące np. wsparcia pacjentów z ranami przewlekłymi, opieki farmaceutycznej nad pacjentem z cukrzycą, wpływu chorób, leków na proces gojenia czy rodzaje suplementacji, które mają korzystny lub niekorzystny wpływ na gojenie ran.

Jaką rolę w zespole terapeutycznym pełnią farmaceuci?

– Farmaceuci nie leczą ran – tym zajmują się specjaliści posiadający odpowiednie kwalifikacje, np. pielęgniarki i lekarze. Mimo to nasz zawód odgrywa ogromną rolę w tym procesie. Proszę pamiętać, że pacjenci najczęściej pierwszej pomocy szukają właśnie w aptece. Naszym obowiązkiem jest więc udzielenie właściwej porady dotyczącej np. postępowania w przypadku drobnej rany czy urazu, w zakresie doboru preparatu czy opatrunku, skompletowania apteczki domowej lub samochodowej.

Ponadto, jeżeli mamy do czynienia z trudnym przypadkiem lub pacjentem obciążonym innymi chorobami, możemy go poinformować o konieczności kontaktu ze specjalistą. Dlatego ważne jest, żebyśmy potrafili rozpoznać rodzaj rany, zauważyć ewentualne komplikacje i natychmiast zareagować.

Jakie kompetencje w zakresie doboru opatrunków posiadają farmaceuci?

– W przypadku kompletowania artykułów do apteczki nie mamy ograniczeń, ponieważ są to środki, których może użyć każdy. Natomiast jeśli chodzi o leczenie ran przewlekłych, my jako farmaceuci, nie ingerujemy w zalecenia, które pacjent dostał od specjalisty. Jednak trzeba mieć wiedzę, na temat tego, że opatrunków przepisanych na recepcie nie wymieniany, nie proponujemy zamienników (tak jak możemy to zrobić w przypadku leków). Farmaceuta często pełni też rolę edukatora. Edukujemy szczególnie pacjentów starszych, wyjaśniamy, w jaki sposób używać opatrunków i przepisanych preparatów, jak dokonywać zmiany opatrunków, kiedy skontaktować się ze specjalistą, jak dodatkowo wesprzeć proces gojenia rany czy jakie leki mogą mieć wpływ na cały proces gojenia.

Obecnie na rynku dostępnych jest wiele opatrunków różnych producentów, a każdy z nich ma inne właściwości i wskazania. Niestety dochodzą do mnie głosy, że są sytuacje, w których niektórzy farmaceuci nie posiadają dostatecznej wiedzy na temat opatrunków dostępnych w aptece i nie są w stanie udzielić odpowiedniej porady. Takie sytuacje nie powinny mieć miejsca. Nasz zawód wymaga ciągłego kształcenia się, chociażby z tego powodu, że na rynku nadal znajdują się preparaty, które powinny zostać wycofane z różnych względów, a jednak nadal są sprzedawane pacjentom.

W przypadku jakich ran farmaceuta może udzielić porady, a w przypadku których urazów powinien od razu skierować pacjenta do specjalisty?

– W naszej pracy często spotykamy się z oparzeniami I lub II stopnia. Do apteki przychodzi na przykład rodzina osoby, która się oparzyła i prosi o pomoc. Wówczas musimy się dowiedzieć jak najwięcej – kto uległ wypadkowi, w jakim stopniu osoba została pokrzywdzona, jakie zostały podjęte kroki. Musimy udzielić pomocy oraz wyłapać sytuacje, które wymagają natychmiastowego kontaktu ze specjalistą. Są to przypadki, kiedy np. pacjentem okazuje się dziecko czy oparzenie obejmuje dużą powierzchnię ciała.

W przypadku, kiedy oparzenie nie zagraża życiu i zdrowiu pacjenta polecamy opatrunki hydrożelowe. Trudnością, z którą niekiedy się spotykamy, jest również niewiedza pacjentów. W momencie, kiedy ktoś nie widział opatrunku hydrożelowego, nie zawsze chce nam od razu zaufać, a my nie mamy czasu na przekonywanie pacjenta, ponieważ mamy świadomość, że w domu jest ktoś pokrzywdzony. Ponownie należy podkreślić wagę edukacji, nie tylko wśród farmaceutów, jak również pacjentów.

Czy farmaceuci mogą udzielić pierwszej pomocy, np. w przypadkach oparzeń? Jak powinno wyglądać udzielenie pierwszej pomocy?

– Obowiązek udzielania pierwszej pomocy dotyczy każdego. Myślę, że jako farmaceuci szczególnie powinniśmy dbać o to, aby nasza wiedza była aktualna, a pracując w aptekach otwartych, zadbać o dostępność podstawowych produktów koniecznych do udzielenia takiej pomocy. Jeśli chodzi o oparzenia, to jak w każdej innej sytuacji najpierw konieczne jest ustalenie szczegółów dotyczących pacjenta, rodzaju i miejsca oparzenia. Generalnie zalecamy chłodzenie oparzonego miejsca letnią wodą nawet do 30 minut, a następnie opatrunki hydrożelowe. Bardzo ważne, aby wiedzieć jakie sytuacje wymagają natychmiastowego kontaktu z lekarzem i taką informację należy koniecznie przekazać poszkodowanemu, dotyczy to m. in. oparzeń twarzy, narządów rodnych, oparzeń chemicznych, elektrycznych.

Czy kompetencje zawodu farmaceuty wzrastają na przełomie ostatnich lat?

–Tak, kompetencje farmaceuty wzrastają. Niedawno w życie weszła ustawa o zawodzie farmaceuty, dzięki której dostaliśmy nowe kompetencje i uprawnienia, między innymi możliwość wykonywania takich świadczeń jak: wykonywanie szczepień, usługa Nowy Lek, usługa przeglądu lekowego (optymalizacja stosowanej farmakoterapii). Mam nadzieję, że w przyszłości ustawodawca umożliwi nam realizowanie kolejnych świadczeń.

W 2024 r. odbędzie się bezpłatny cykl szkoleń pod hasłem „Rany dla Farmaceutów”. Czy Pani zdaniem takie wydarzenia są potrzebne?

– Uważam, że takie spotkania są bardzo potrzebne. Przede wszystkim ze względu na możliwość stacjonarnego spotkania, zobaczenia na żywo różnych preparatów, dotknięcia opatrunków, sprawdzenia, jak dany opatrunek zachowuje się w różnych warunkach. Największą wartością stacjonarnych spotykań są żywe rozmowy z ekspertami, warsztaty i możliwość poznania nowych, różnych wyrobów medycznych od strony praktycznej. W aptece rzadko mamy możliwość zobaczenia i otwarcia nowych opatrunków, ze względu na to, że jest ich bardzo dużo i niekiedy są one bardzo drogie. Konferencje umożliwiają nam obycie się z różnymi wyrobami medycznymi, a tym samym my później tę wiedzę możemy przekazać pacjentom.

„Rany dla Farmaceutów” to cykl lokalnych, stacjonarnych i bezpłatnych konferencji, podczas których skupimy się na pogłębianiu wiedzy i rozwijaniu umiejętności związanych z terapią ran, specjalnie dostosowaną do potrzeb farmaceutów i wszystkich osób zawodowo związanych z farmacją. Projekt realizowany jest we współpracy wydawnictwa naukowego Evereth Publishing, Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie i Stowarzyszenia Naukowego Leczenia Ran. Wykłady i pokazy warsztatowe poprowadzą znani i cenieni specjaliści w tej dziedzinie. Wśród tematów przewodnich spotkania znajdują się m.in.: rola farmaceuty w leczeniu ran w świetle obowiązujących przepisów, produkty wskazane i przeciwwskazane w świetle aktualnych zaleceń, zamienniki i produkty podobne, zasady oceny stanu rany, dobór produktów, które przyspieszą gojenie i wiele, wiele więcej.

Pierwsze spotkanie odbędzie się już 28 lutego 2024 r. w Warszawie. Więcej szczegółów już wkrótce!

Zapraszamy do zapoznania się z całym terminarzem cyklu „Rany dla farmaceutów” na stronie: www.ranydlafarmaceutow.pl.