Opatrunki żelowe wspierają i ułatwiają naturalny proces oczyszczania autolitycznego rany oraz zapewniają jej odpowiednio wilgotne środowisko sprzyjające gojeniu. Ponadto ten rodzaj opatrunku stymuluje naturalne procesy gojenia, a z dodatkiem substancji przeciwdrobnoustrojowej – redukuje zakażenie i rozluźnia biofilm.

Opatrunki żelowe można dostać jako żele amorficzne (albo żele aktywne, wodne lub hydrożele); żele antybakteryjne, zawierające PHMB, octenidynę  lub roztwory ponadtlenkowe; a także w postaci tkanin pokrytych hydrożelem (które  zawsze wymagają opatrunku wierzchniego) oraz jako płytki żelowe (wymagającej tylko mocowania).

Jak działa opatrunek żelowy?

Opatrunek żelowy wspiera i ułatwia naturalne procesy oczyszczania autolitycznego rany poprzez rozpuszczenie martwicy, uwodnienie suchych tkanek i zapewnienie odpowiednio wilgotnego środowiska gojenia. Żel zmiękcza i nawilża martwe oraz suche tkanki. Ten rodzaj opatrunku stymuluje naturalne procesy gojenia, a żel wzbogacony substancją antybakteryjną redukuje zakażenie i rozluźnia biofilm.

Opatrunek żelowy w postaci żelu amorficznego zawiera od 60 do 90 proc. wody, która stopniowo uwalniania jest do rany. Takie działanie trwa do 3 dni. Opatrunek nie chłonie jednak wysięku.

Na jaką ranę opatrunek żelowy?

Opatrunek hydrożelowy jest wskazany na rany wymagające nawilżania – niezakażone, suche i z małą ilością wysięku, o różnej głębokości, pokryte martwicą.

Żele antybakteryjne zawierające PHMB i octenidynę można stosować na rany zakażone i zagrożone infekcją do 7 dni, a zawierające  roztwory ponadtlenkowe – również na rany głębokie z cechami infekcji, do 3 dni. Żele zawierające PHMB i octenidynę są powierzchniowoczynne, dlatego wskazaniem do ich zastosowania są rany niepełnej grubości z utrzymanym drenażem. Żel z PHMB działa dodatkowo przeciwbólowo. Opatrunków tych nie należy stosować na struktury wrażliwe – chrząstki, ścięgna i kości. Roztwory ponadtlenkowe można stosować na każdą ranę zakażoną  – niedotlenioną, bolesną – niezależnie od głębokości i obecności drenażu. Roztwory ponadtlenkowe dostarczają tlen do tkanek i podtrzymują jego podwyższony poziom do 72 godzin, co łagodzi ból, szczególnie w ranach niedokrwiennych.

Płytki żelowe stanowią również pierwszy wybór w leczeniu oparzeń o ograniczonych powierzchniach, ponieważ uwalniają wodę, która zapewnia odpowiednią wilgoć, ochładzają ranę, zapobiegając rozwojowi głębokości, a stosowane do 14 dni redukują również powstawianie blizn.

Jak stosować opatrunek żelowy?

Żele amorficzne i antybakteryjne powinny być stosowane na rany w formie tzw. „kanapki” – zawsze należy pokryć je dodatkowym opatrunkiem zapobiegającym wchłonięciu żelu do opatrunku wierzchniego. Jako opatrunek wtórny można zastosować opatrunek piankowy lub chłonny. W przypadku ran z ubytkiem należy nanieść 0,5 cm warstwy żelu i dodatkowo wypełnić ranę opatrunkiem hydrowłóknistym lub alginianowym. W ranach płaskich dobrym rozwiązaniem będzie pokrycie rany opatrunkiem siatkowym lub opatrunkiem żelowym w płytce.

Należy również pamiętać, że żel antybakteryjny może uszkadzać struktury opatrunku piankowego, dlatego powinien on być odizolowany innym opatrunkiem od pianki.

Żele w płytce nie wymagają dodatkowego opatrunku, ale konieczne jest mocowanie. Ten opatrunek może pozostać na ranie do 3 dni lub do zmniejszenia się grubości płytki żelowej. Natomiast w przypadku oparzeń wymagana jest częstsza zmiana opatrunku. Płytki są miękkie, delikatne i elastyczne, dzięki czemu można zastosować je na struktury trudne do zaopatrzenia – dłonie, stawy, twarz.

Żele z dodatkiem polimerów, które należą do opatrunków SAP, posiadają zdolność do chłonięcia wysięku. Gdy się przesuszą tworzą papier, który można nawilżyć, np. mokrym gazikiem, wówczas opatrunek odzyskuje swoje właściwości żelowe i jest atraumatyczny do wymiany. Opatrunków tych nie można przycinać, gdyż wtedy szybko wysychają.

Artykuły z cyklu #NaJakąRanę powstały dzięki wsparciu merytorycznemu udzielonemu przez pielęgniarkę, specjalistkę w leczeniu ran – dr Elżbietę Szkiler.

Przeczytaj poprzedni tekst z cyklu #NaJakąRanę:

Źródła:

• Szkiler E., „Właściwości  i zastosowanie nowoczesnych opatrunków aktywnych” w „Pielęgniarstwo w Anestezjologii i Intensywnej Opiece”, 2021;7(1):9–14
• Szkiler E., „Antyseptyki. Różnice i podobieństwa” w „Chirurgia Plastyczna i Oparzenia”, 2021;9(2):39–47
• Piaggesi A, Läuchli S., Bassetto F. et al., „EWMA document: advanced therapies in wound management: cell and tissue based therapies, physical and bio-physical therapies smart and IT based technologies” w  „Wound Care”, 2018; 27(6), Suppl 6