Strategia leczenia ran zakażonych została opracowana przez grupę ekspertów Europejskiego Towarzystwa Leczenia Ran. W ramach tej strategii wprowadzono model TIME, który koncentrował się na zasadach właściwego opracowania i miejscowego leczenia ran przewlekłych. W 2019 roku rozszerzono ten model o dwa dodatkowe elementy, tworząc strategię TIMERS, składającą się z sześciu głównych aspektów. Strategia ta stanowi szeroką podstawę dla efektywnego leczenia ran trudno gojących się i obejmuje nie tylko usprawnienie procesu gojenia, ale również wskazuje moment, kiedy konieczne jest zastosowanie zaawansowanych terapii wspomagających.

Najważniejsze elementy strategii TIMERS

1. T (Tissue Debridement) – opracowanie tkanek

Proces ten obejmuje usunięcie martwych lub uszkodzonych tkanek, które mogą stanowić źródło zakażenia i utrudniać regenerację.

2. I (Infection and Inflammation Control) – kontrola infekcji i stanu zapalnego

Kontrola zakażenia jest niezbędna dla prawidłowego gojenia się ran, szczególnie w przypadku ran przewlekłych, gdzie często występują biofilmy drobnoustrojowe. Badania mikrobiologiczne rany są konieczne, aby ocenić poziom zakażenia i etap interakcji między drobnoustrojami a gospodarzem.

3. M (Moisture Balance) – utrzymanie odpowiedniego poziomu wilgoci

Odpowiednia wilgotność rany wspiera proces gojenia, zapewniając lepsze warunki do migracji komórek naprawczych i zapobiegając nadmiernemu wysychaniu tkanki.

4. E (Edges, Epithelialization Stimulation) – opracowanie brzegów rany i stymulacja naskórkowania

Brzegi rany są istotnym obszarem procesu gojenia, a ich właściwe opracowanie i stymulacja naskórkowania mogą przyspieszyć zamykanie się rany.

5. R (Regeneration) – wspomaganie regeneracji tkanek

Jeśli w ciągu czterech tygodni rana nie zmniejsza się o 50% początkowego rozmiaru pomimo stosowania pełnego protokołu TIME, należy rozważyć zaawansowane techniki wspomagające regenerację. Przykłady to stosowanie żeli z tlenkiem azotu, terapii ozonowej, produktów zawierających czynniki wzrostu, czy specjalnych przeszczepów skórnych.

6. S (Social- and Patient-related Factors) – czynniki społeczne i indywidualne pacjenta

Włączenie aspektów socjalnych i związanych z pacjentem ma znaczenie dla dostosowania terapii do indywidualnych potrzeb i zwiększenia skuteczności leczenia.

Zaawansowane techniki leczenia wspomagające proces regeneracji

Jeśli rana przewlekła nie zmniejsza się o co najmniej 50% w ciągu czterech tygodni, strategia TIMERS sugeruje wdrożenie zaawansowanych technik, takich jak:

• stosowanie żeli z tlenkiem azotu (NO), które pełnią funkcję donorów NO bezpośrednio w łożysku rany;
• aplikacja czynników wzrostu (ang. growth factors, GFs) wspomagających proliferację komórkową;
• zastosowanie przeszczepów autologicznych, kseno- i sztucznych przeszczepów skóry oraz tkanek, które wypełniają martwe przestrzenie w łożysku rany;
• produkty tkankowe z kosmówki lub owodni, które stymulują wzrost komórek śródbłonka i mezenchymalnych komórek macierzystych.

Kontrola biofilmu i antybiotykoterapia

W przypadku ran przewlekłych szczególne znaczenie ma walka z biofilmem bakteryjnym, który utrudnia gojenie się rany poprzez ochronę drobnoustrojów przed odpowiedzią immunologiczną organizmu i działaniem antybiotyków. Biofilm charakteryzuje się wysoką odpornością na leki przeciwdrobnoustrojowe, dlatego miejscowe stosowanie antybiotyków jest uznawane za nieskuteczne. W sytuacji pojawienia się niepokojących objawów infekcji skuteczniejsze mogą być środki przeciwdrobnoustrojowe działające miejscowo, które łatwiej penetrują biofilm i posiadają bardziej uniwersalny mechanizm działania.

Holistyczne podejście do leczenia ran

Warto podkreślić, że elementy strategii TIMERS nie powinny być stosowane kolejno, lecz równocześnie, z priorytetem na ten aspekt, który w danym momencie stanowi najważniejszy problem w procesie gojenia. Takie zintegrowane podejście przyczynia się do skuteczniejszego gojenia się ran i minimalizuje ryzyko zakażeń ogólnoustrojowych.

Podsumowanie

Strategia TIMERS, rozwinięta przez Europejskie Towarzystwo Leczenia Ran, jest kompleksowym schematem leczenia ran trudno gojących się, który obejmuje sześć istotnych elementów: opracowanie tkanek (T), kontrolę infekcji i zapalenia (I), utrzymanie wilgotności (M), opracowanie brzegów rany (E), wspomaganie regeneracji (R) oraz uwzględnienie czynników socjalnych i indywidualnych pacjenta (S). TIMERS integruje tradycyjne metody z zaawansowanymi technikami, takimi jak terapie tlenem czy zastosowanie produktów tkankowych, co umożliwia skuteczniejsze leczenie ran przewlekłych i zakażonych. Strategia ta kładzie nacisk na jednoczesne stosowanie wszystkich elementów w zależności od bieżących potrzeb rany, co przyspiesza proces gojenia i zmniejsza ryzyko infekcji.

Artykuł powstał na podstawie dokumentu „Zasady postępowania miejscowego i ogólnego w ranach/owrzodzeniach przewlekłych objętych procesem infekcji. Aktualizacja 2024” pod redakcją prof. dr hab. n. med. Marzenny Bartoszewicz.

Dostęp do całego dokumentu: https://evereth.home.pl/archiwum-pdf/books/Zalecenia_Rana_Zakazona_2024.pdf