Trądzik różowaty to przewlekłe, zapalne schorzenie skóry, które dotyka 10 proc. populacji. W leczeniu choroby stosuje się terapie miejscowe, ogólnoustrojowe, a w najtrudniejszych stadiach – chirurgiczne. Istnieją również zabiegi kosmetologiczne, które ograniczają objawy trądziku.
Trądzik różowaty charakteryzuje się występowaniem rumienia, teleangiektazji, grudek i krost w okolicach twarzy (czoło, nos, policzki, podbródek). Przyczynami mogą być zaburzenia regulacji w obrębie naczyń krwionośnych. Ponadto chorobę zaostrzają: czynniki genetyczne, np. jasny typ karnacji, czynniki środowiskowe, takie jak promieniowanie UV i upał, czynniki dietetyczne, np. gorące i ostro przyprawione potrawy, alkohol, a także substancje chemiczne: kofeina, tytoń i niektóre leki (np. niacyna, retinoidy).
Postacie trądziku różowatego
Trądzik różowaty może mieć charakter przewlekły, nawracający lub stopniowy. Przebieg schorzenia podzielony został na cztery stadia:
Faza rumieniowa – występowanie krótkotrwałego rumienia;
Trądzik różowaty I – utrzymujący się rumień i teleangiektazje;
Trądzik różowaty II – pojedyncze, a później skupione grudki i krosty;
Trądzik różowaty III – nacieczone oraz zlewające się guzki i blaszki, rozległe i występujące nagle zmiany naciekowe i krostkowe; w tym stadium choroby, częściej u mężczyzn, występuje guzowatość nosa (rhinophyma).
Stowarzyszenie National Rosacea Society, oprócz stadiów rumieniowego z teleangiektazjami, grudkowo-krostkowego i przerostowo-naciekowego, wyróżnia postać oczną oraz ziarniakową trądziku. Powikłaniem trądziku różowatego może być trądzik różowaty oczny, który objawia się zapaleniem brzegów powiek. Istnieje także niebezpieczeństwo zapalenia i zmętnienia rogówki.
Leczenie miejscowe trądziku różowatego
W praktyce klinicznej w leczeniu miejscowym trądziku różowatego stosuje się takie substancje jak metronidazol, kwas azelainowy, erytromycyna, sulfacetamid i siarka. Terapię miejscową wykorzystuje się przy postaci rumieniowej i grudkowo-krostkowej trądziku różowatego.
Metronidazol działa jako przeciwutleniacz i lek przeciwzapalny, zmniejsza zaczerwienienia i zmiany zapalne. Zalecany jest do każdego typu skóry. Niepożądane skutki stosowania substancji to m.in. pieczenie i kłucie, rumień, podrażnienie skóry, świąd i nasilenie objawów choroby.
Kwas azelainowy to naturalnie występujący kwas dikarboksylowy. Podobnie jak metronidazol jest przeciwutleniaczem i wykazuje efekt przeciwzapalny. Kwasu azelainowego nie stosuje się w leczeniu postaci rumieniowej ze względu na możliwość wystąpienia podrażnień skóry i uczucia pieczenia. Ponadto mogą wystąpić inne działania niepożądane, takie jak kłucie, mrowienie i swędzenie skóry.
Sulfacetamid sodu i siarka pomagają w redukcji rumienia i grudek, zwłaszcza w połączeniu z metronidazolem lub w monoterapii. Przy stosowaniu sulfacetamidu rzadko obserwuje się niepożądane objawy takie jak podrażnienia, suchość lub zaczerwienienie skóry. Siarka natomiast wywołać może reakcję alergiczną objawiającą się obrzękiem powiek i suchością skóry twarzy.
W leczeniu miejscowym trądziku przerostowo-naciekowego wykazano również skuteczność żelu z połączeniem nadtlenku benzoilu i klindamycyny. Do stosowania miejscowego w terapii schorzenia zaleca się stosowanie erytromycyny oraz ketokonazolu.
Leczenie ogólnoustrojowe trądziku różowatego
Leczenie ogólnoustrojowe trądziku różowatego polega na podaniu antybiotyków (w przypadku postaci przerostowo-grudkowej) – tetracykliny, doksycykliny, minocykliny, metronidazolu.
Leczenie ogólnoustrojowe prowadzić można również za pomocą retinoidów – preparatów zawierających tretinoinę lub izoretynoinę, a także adapalen i tazaroten. Retinoidy mają korzystny wpływ na gruczoły łojowe, normalizują procesy złuszczania i ograniczają tworzenie się zaskórników, ponadto wykazują działanie przeciwzapalne. Stosowanie preparatów retinoidowych może powodować działania niepożądane takie jak wysuszenie, złuszczanie skóry, zaczerwienienie i miejscowy odczyn zapalny.
Leczenie chirurgiczne guzowatości nosa
W przypadkach zaawansowanych stadiów trądziku różowatego, w szczególności przy guzowatości nosa, konieczna jest chirurgiczna przebudowa lub odparowanie z użyciem lasera CO2.
Rhinophyma jest rozrostem gruczołów łojowych, zwłóknieniem tkanek miękkich i rozplemem naczyń krwionośnych. Guzowatość nosa jest ostatnim stadium trądziku różowatego. Powoduje zaburzenia czynnościowe nosa, a także jego deformację i zniekształcenie. Rhinophymę leczy się chirurgicznie poprzez warstwowe, symetryczne ścinanie guzowatości skalpelem (po około 1 mm) aż do uzyskania odpowiedniego kształtu nosa. Następnie zamyka się krwawiące naczynia za pomocą elektrokoagulacji bipolarnej i zakłada opatrunek w celu pobudzenia procesu naskórkowania. W przypadku zaawansowanego stadium rhinophymy całkowicie usuwa się guzowatość, a ranę pokrywa się wolnym przeszczepem skóry. Zabiegi ścięcia i wycięcia guzowatości wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Rhinophymę można również leczyć z wykorzystaniem laseroterapii, krioterapii lub elektrochirurgii.
Zabiegi kosmetologiczne
Profesjonalne gabinety kosmetologiczne oferują zaawansowane terapie dla pacjentów z trądzikiem różowatym. Zalicza się do nich zabiegi kwasami:
- migdałowym (dla skór: wrażliwej, naczyniowej, mieszanej oraz łojotokowej) – poprawia strukturę skóry właściwej i naskórka, a także wykazuje działanie antybakteryjne;
- salicylowym – wykazuje działanie bakteriobójcze;
- azelainowym – ma działanie antybakteryjne i złuszczające, zmniejsza przebarwienia pozapalne, hamuje wydzielanie melaniny.
Kliniki kosmetologiczne rekomendują pacjentom z trądzikiem różowatym również zabiegi z wykorzystaniem peelingów chemicznych, szczególnie z zastosowaniem polifenoli (resweratrol, kwas ferulowy), które działają przeciwzapalnie.
Skuteczne w leczeniu trądziku różowatego są także aparaturowe zabiegi kosmetologiczne, w szczególności połączone z zabiegami pielęgnacyjnymi. Zabiegi aparaturowe w gabinetach kosmetycznych dla TR to m.in. elektrokoagulacja, krioterapia, galwanizacja, jonoforeza. Pacjentom z TR zaleca się szczególnie następujące zabiegi aparaturowe:
- mezoterapia bezigłowa: z wykorzystaniem tlenu hiperbarycznego w skórę wprowadzane są specjalne substancje – w przypadku trądziku różowatego z zawartością chlorku wapnia, arniki, wyciągu z kasztanowca zwyczajnego i witaminy C; metoda ta rozjaśnia przebarwienia, poprawia koloryt i wygładza skórę;
- fototerapia światłem laserowym: zalecana jest pacjentom z rumieniem i teleangiektazjami; zabieg działa odkażająco, zwiększa elastyczność skóry i pobudza produkcję kolagenu;
- laseroterapia: zalecana w przypadku rozszerzonych naczyń, teleangiektazji, rumienia oraz powierzchownych uszkodzeń naczyń krwionośnych i przebarwień; ogranicza wydzielanie sebum; niszczy bakterie, które odpowiadają za występowanie trądziku;
- infuzja tlenowa: wtłoczenie substancji aktywnych do głębokich warstw skóry.
Źródła:
S. Furter, K. Ch. Jasch, Dermatologia, Elsevier, 2007, str. 166
P. Brzeziński, Leczenie miejscowe w trądziku różowatym, Via Medica, 2010, str. 263-268
E. Robak, L. Kulczycka, Trądzik różowaty – współczesne poglądy na patomechanizm i terapię, Postepy Hig Med Dosw, 2010; tom 64, str. 445-447
E. Chudek, K. Urtnowska-Joppek, Postępowanie w terapii trądziku różowatego Cz. I – Profesjonalna pielęgnacja gabinetowa, Kosmetologia Estetyczna 4/2019, str. 443-444
B. Kamiński, Leczenie chirurgiczne guzowatości nosa – doświadczenia własne, Pol Otorhino Rev 2018; 7(1), str. 42-44
Przeczytaj także: GCZD w Katowicach przeprowadziło 110 zabiegów rizotomii grzbietowej u dzieci
