W dziedzinie leczenia ran przewlekły stres jest istotnym czynnikiem wpływającym na proces gojenia. Nadmiar kortyzolu (hormonu stresu) sprawia, że układ odpornościowy działa mniej wydajnie, a także zmniejsza zdolność organizmu do prawidłowej regeneracji tkanek. Wzrasta więc podatność na infekcje i wydłuża się okres gojenia rany.
Podczas stresu uwalnia się kortyzol – hormon, który dostarcza do krwiobiegu tłuszcze i cukry, by dać organizmowi natychmiastową energię do ucieczki przed zagrożeniem. Hormon ten zmniejsza jednak wydajność układu odpornościowego, a z biegiem czasu powoduje szkodliwe skutki dla organizmu – takie jak niestrawność, nudności, kołatanie serca. Stres nasila również niektóre choroby zapalne, a także osłabia funkcje ochronne skóry.
W jaki sposób kortyzol zaburza odpowiedź immunologiczną?
Stres może stymulować lub hamować hormonalną i komórkową odpowiedź immunologiczną. O ile krótkotrwały i łagodny stres stymuluje, to niestety silny i długotrwały stres hamuje odpowiedź immunologiczną. Wysoki poziom kortyzolu zakłóca produkcję substancji pro- i przeciwzapalnych – cytokin, przez co w ranie przez długi czas utrzymuje się stan zapalny, co znacznie spowalnia gojenie. Wzrost kortyzolu powoduje również, że kolagen oraz elastyna zaczynają funkcjonować nieprawidłowo.
Przy ciągłej ekspozycji organizmu na hormony, które wydzielają się wraz z przewlekłym stresem, zmniejsza się wrażliwość układu odpornościowego i zwiększa się podatność na infekcję. Kortyzol powoduje również nadmierną odpowiedź zapalną, która przyczynia się do zwiększenia poziomu proteaz, takich jak elastaza neutrofilowa i metaloproteazy, co prowadzi do przejścia od syntezy tkanki do degradacji macierzy z następującym po tym upośledzeniem gojenia się rany.
Pojawienie się trudno gojącej się rany może prowadzić do przewlekłego stresu
Przewlekły ból, nieprzyjemny zapach z rany, długo gojąca się rana, koszty związane z leczeniem rany mogą powodować u pacjentów frustrację i narastający stres. Ponadto pacjenci z trudno gojącymi się ranami mogą odczuwać lęk, depresję, wstyd, niską samoocenę, utratę kontroli nad własnym ciałem, poczucie beznadziejności, izolację, oderwanie od społeczeństwa, samotność, które również mogą prowadzić do przewlekłego stresu.
Stres jest również czynnikiem skłaniającym do sięgania po używki, nadużywania alkoholu, palenia papierosów, niezdrowego odżywiania, które negatywnie wpływają na proces gojenia (zobacz także: Jak spożywanie alkoholu wpływa na gojenie się ran?, W jaki sposób palenie papierosów wpływa na proces gojenia ran?, Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego – w jaki sposób wspiera gojenie ran i kiedy ją stosować?).
Członkowie interdyscyplinarnych zespołów, które zajmują się leczeniem ran, powinni zatem szczególną uwagę zwracać na stan psychiczny pacjenta i ograniczać ryzyko wystąpienia stresu oraz czynników do niego prowadzących.
Źródła: M. Pawlicka, „Wpływ stresu na wygląd skóry”, w „Kosmetologia Estetyczna” 4/ 2019/ vol. 8, str. 475
M. Zimecki, J. Artym, „Wpływ stresu psychicznego na odpowiedź immunologiczną”, w: „Postępy Hihg Med. Dosw (online)” 2004; 58, str. 166-165
EWMA, „The impact of patient health and lifestyle factors on wound healing, part1: stress, sleep, smoking, alcohol, common medications and illicit drug use”
