Popromienny zespół skórny rozwija się na skutek ekspozycji na promieniowanie jonizujące powstałe w wyniku wybuchu nuklearnego. Uraz ten nieco różni się od odczynu skóry będącego skutkiem ubocznym radioterapii. Zmiany przybierają różne postacie w zależności od pochłoniętej dawki promieniowania i mogą rozwinąć się do przewlekłego stadium lub nowotworu.

W historii zarejestrowano tylko dwa przypadki użycia broni atomowej do działań zbrojnych – w Hiroszimie i Nagasaki w 1945 r. Popromienny zespół skórny obserwowano i zbadano jedynie u ofiar tych wybuchów.
Radioterapia a broń nuklearna – czym różnią się zmiany skórne?
Zespół popromienny skóry powstały w wyniku ekspozycji na promieniowanie jonizujące po wybuchu nuklearnym, w odróżnieniu od zmian skórnych wywołanych radioterapią lub powstałych w wyniku wypadków radiacyjnych (obserwowanych po katastrofie w Czarnobylu), dodatkowo powikłany jest oparzeniem termicznym, w którym nośnikiem energii jest promieniowanie świetlne, podczerwone i nadfioletowe emitowane w czasie wybuchu. Oparzenia termiczne lokalizują się na odkrytych częściach ciała, chociaż ciemna odzież może pochłaniać promieniowanie. Ponadto u ofiar wybuchów obserwowano również tzw. oparzenia typu beta, podobne do oparzeń słonecznych.
W przypadku uszkodzeń popromiennych, w porównaniu do zmian skórnych wywołanych radioterapią, wczesne rumienie są bezbolesne, a zmiany skórne rozwijają się później i dłużej. W przypadku napromienienia całego ciała epilacje i pęcherze naskórkowe pojawiają się na całej powierzchni skóry, natomiast w przypadku radioterapii ma to miejsce tylko na ograniczonym obszarze. Pochłonięcie tak dużej dawki promieniowania kończy się zgonem po kilku dniach.
Objawy popromiennego zespołu skórnego
Zmiany skórne mogą mieć różny charakter w zależności od pochłoniętej dawki promieniowania. Pierwszym objawem jest pojawienie się przejściowego rumienia wczesnego, któremu towarzyszy niewielki obrzęk i uczucie pieczenia.
Rumień wtórny pojawia się po pochłonięciu dawki promieniowania rzędu 3-7 Grejów (Gy) i jest wstępem do dalszych zmian w skórze i naskórku. Po około 2-3 tygodniach od napromieniowania pojawia się tzw. późny (właściwy) rumień oraz epilacja. Dochodzi wówczas do obrzęku i mikrowylewów, które objawiają się jako plamica. W otoczeniu naczyń rozwijają się nieliczne granulocyty, a śródbłonki ulegają złuszczeniu, natomiast w świetle naczyń mogą się pojawiać zakrzepy. Przy dawkach rzędu 3-10 Gy zmiany są ograniczone do warstwy brodawkowatej skóry właściwej, a przy większych – sięgają do tkanki podskórnej, a nawet mięśni szkieletowych. Zwykle dochodzi wtedy do martwicy komórek przydatków skóry, co prowadzi do epilacji i wysychania skóry.
Pochłonięcie dawki rzędu 10-25 Gy po 3 tygodniach od napromieniowania prowadzi do oddzielania się wierzchniej warstwy naskórka od jego warstwy podstawnej, co określane jest jako złuszczanie suche, złuszczanie wilgotne, tworzenie się pęcherzy.
Wyższe dawki napromieniowania 20-25 Gy po 2-3 tygodniach skutkują pojawianiem się głębokich owrzodzeń, czyli ubytków naskórka i skóry właściwej. Może również dojść do głębokiej martwicy skóry, w której ubytki sięgają tkanki podskórnej i mięśniowej. Przy pochłonięciu tak wysokiej dawki stwierdza się również martwicę włóknikowatą naczyń oraz zakrzepy. Zmiany prowadzą do niedotlenienia i niedożywienia skóry, utraty reakcji termoregulacyjnych, a także upośledzonej penetracji leków.
Stadium przewlekłe popromiennego zespołu skórnego i ryzyko rozwoju nowotworu
Po około 3-4 miesiącach do 2 lat od napromieniowania, jeżeli nie ma powikłań bakteryjnych, zmiany przechodzą w stadium przewlekłe. Dochodzi do włóknienia i zaburzeń naczyniowych w skórze. Zmiany są postępujące i prowadzą do zaniku tkanki podskórnej.
W dalszym okresie, który może trwać nawet latami, zanikają przydatki skórne, a skóra i naskórek stają się cienkie, podatne na zranienia. Pigmentacja skóry jest zaburzona, unaczynienie jest nieprawidłowe z ogniskami teleangiektazji. Inne naczynia skórne mają natomiast pogrubiałe ściany, a w ich świetle występują zwłókniałe i rekanalizowane zakrzepy.
Uszkodzenie popromienne skóry może prowadzić do rozwoju nowotworów podstawno- i kolczystokomórkowych. Zmiany powstałe w uszkodzonej skórze mają charakter zbliżony do łagodnych nowotworów lub malformacji naczyniowych, ale obserwowano również zmiany złośliwe, o obrazie zbliżonym do mięsaka Kaposiego lub naczyniakomięsaka.
Źródło: K. W. Zieliński i wsp., „Patologia obrażeń i schorzeń wywołanych współczesną bronią w działaniach wojennych i terrorystycznych, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa, 2010
Przeczytaj także: Skale nasilenia popromiennego odczynu skóry
Przeczytaj bezpłatnie pokrewny artykuł w czasopiśmie „Forum Zakażeń”:
Zapobieganie i pielęgnacja wczesnych skórnych odczynów popromiennych podczas radioterapii
order fosamax online buy ibuprofen sale buy ibuprofen
buy indocin generic order tamsulosin 0.4mg pill order cenforce sale
nortriptyline ca paracetamol us buy paxil 10mg sale
cost pepcid 40mg buy prograf 5mg for sale buy remeron without prescription
order requip online cheap order requip 2mg pill order labetalol 100mg online cheap
order tadalafil 20mg generic purchase amoxicillin pills amoxicillin ca
buy esomeprazole 20mg capsules order biaxin pill purchase furosemide generic
cialis pharmacy buy viagra 100mg generic sildenafil next day delivery usa
purchase minocycline minocycline online terazosin online buy
cost cialis 20mg Fda approved cialis ed pills online
provigil 100mg for sale stromectol tablets for humans promethazine 25mg for sale
brand serophene order generic prednisolone 20mg buy prednisolone 10mg online cheap
brand deltasone 10mg buy amoxicillin 250mg pills amoxil 500mg sale
buy isotretinoin 40mg generic ampicillin 250mg us buy ampicillin 500mg pills
sildenafil 100mg usa purchase fildena generic order propecia 5mg pills
ivermectin tablets uk order stromectol 12mg online cheap cost prednisone 10mg
order ondansetron 8mg pills buy amoxicillin 500mg without prescription oral bactrim 960mg
accutane 20mg sale isotretinoin medication azithromycin 500mg tablet
purchase albuterol pill cheap synthroid without prescription augmentin price
prednisolone online buy order neurontin 100mg without prescription lasix price
provigil uk cheap zestril generic lopressor 50mg
doxycycline over the counter levitra us buy zovirax without prescription
dutasteride pills dutasteride medication buy xenical 120mg pills