Odleżyna, czyli przechodząca w owrzodzenie miejscowa martwica tkanek spowodowana długotrwałym uciskiem i niedotlenieniem tkanek, to schorzenie sprawiające często duże trudności terapeutyczne i wiążące się ze znacznym pogorszeniem komfortu życia pacjenta. Z tego powodu bardzo istotne jest, by możliwie jak najskuteczniej im zapobiegać.

Na rozwój odleżyny narażeni są najczęściej pacjenci z ograniczoną mobilnością ruchową, obłożnie chorzy, a także nieprzytomni. Niestosowanie odpowiedniej profilaktyki przeciwodleżynowej u pacjentów z tych grup może skutkować nie tylko powstaniem i powiększaniem się odleżyny, ale też rozwojem zakażenia i ropowicy, co ostatecznie może doprowadzić nawet do śmierci pacjenta.

Wyróżnia się wiele czynników ryzyka rozwoju odleżyn.

Na powstawanie odleżyn mogą mieć wpływ schorzenia neuropatyczne, prowadzące do zaburzeń w odczuwaniu bólu. Pacjent z występującą neuropatią może nie być świadomy, że na pewną część jego ciała wywierany jest zbyt duży ucisk, co prowadzi do powstawania ran.

Ważnym czynnikiem ryzyka powstawania odleżyn są także zaburzenia krążenia, związane z niedostatecznym przepływem krwi do poszczególnych części ciała. Ich przyczyną mogą być takie schorzenia jak np. choroba tętnic obwodowych (PAD) czy przewlekła niewydolność żylna. Niedostateczne ukrwienie tkanek zwiększa ryzyko rozwoju odleżyn.

Duże znaczenie dla poziomu ryzyka odleżyn ma wiek pacjenta. Szczególnie narażeni na tego rodzaju schorzenia są pacjenci w podeszłym wieku oraz noworodki. Ma to związek z jednej strony z ograniczoną mobilnością i długotrwałym przebywaniem w jednej pozycji, natomiast z drugiej wiąże się z większą wrażliwością i podatnością tkanek na uszkodzenia.

Niektóre badania wskazują także, że czynnikiem rozwoju odleżyn może być niedożywienie. Organizm pacjenta cierpiącego z powodu niedożywienia regeneruje się wolniej z uwagi na deficyty składników odżywczych, białek i minerałów. Niedożywienie prowadzi do ograniczenia mobilności ruchowej i zaniku mięśni, co dodatkowo zwiększa ryzyko rozwoju odleżyn.

Czynnik ryzyka mogą stanowić także schorzenia skórne, które wpływają na zmianę jej wyglądu poprzez zaczerwienienie, zasinienie, rogowacenie lub łuszczenie. W przypadku ich występowania diagnoza i wdrożenie terapii odleżyn mogą być opóźnione z uwagi na trudności w odróżnieniu ran odleżynowych od zmian związanych z chorobą na początkowym etapie ich rozwoju.

Przyczyną powstania odleżyn może także być inkontynencja, czyli nietrzymanie moczu. Inkontynencja może być skutkiem m.in. zaburzeń neurologicznych lub przebytych zabiegów. Nietrzymanie moczu może prowadzić do powstania zmian skórnych związanych z długotrwałym kontaktem z wilgocią (ang. Moisture-associated skin damage, MASD). Zmiany te mogą obejmować podrażnienie, wysypkę oraz miejscowe zapalenie. Schorzenie to sprawia trudności z różnicowaniem od odleżyn w procesie diagnostycznym.

Rozpoznanie i uwzględnienie wymienionych czynników w opiece nad pacjentem to istotny element profilaktyki odleżyn.

Źródła: https://www.woundsource.com/, https://zdrowie.wprost.pl/, https://academic.oup.com/

Przeczytaj także: Postępowanie w dniu zabiegu operacyjnego pacjenta z cukrzycą

Przeczytaj bezpłatnie pokrewny artykuł w czasopiśmie „Pielęgniarstwo w Anestezjologii i Intensywnej Opiece”:

Jeśli nie odleżyna, to co? Jak odróżnić zapalenie skóry związane z nietrzymaniem moczu i stolca od odleżyn