Martwica, inaczej nekroza, definiowana jest jako śmierć części żywego fragmentu organizmu. W dziedzinie leczenia ran martwica skóry może być poważną przeszkodą w procesie gojenia – zwiększa ryzyko infekcji, a nawet stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Jak objawia się martwica i w jaki sposób prawidłowo ją usunąć?

Martwica jest miejscowym obumarciem tkanek, które spowodowane jest niedotlenieniem i niedożywieniem komórek. Nekroza może dotknąć każdą część ciała. Poprzez wystąpienie martwicy, uniemożliwiony jest proces tworzenia się nowych komórek.

Martwica w ranie – jak się objawia?

Gdy dojdzie do obumarcia tkanek w ranie, zwiększa się ryzyko infekcji, a także wystąpienia stanu zapalnego. Martwica skóry może być również bezpośrednim zagrożeniem zdrowia i życia pacjenta.  

Tkanka dotknięta martwicą najczęściej ma kolor brunatny, niekiedy czarny. Jeśli nie zostanie podjęte leczenie, sucha skóra, która jest objęta nekrozą, zaczyna stawać się wilgotna. Tworzy się na niej owrzodzenie i wydobywa się nieprzyjemny zapach. Przy nekrozie może pojawić się gorączka lub stan podgorączkowy, a miejsce objęte martwicą często jest opuchnięte.

Martwica obejmuje takie zjawiska jak:

• denaturacja białek, które są podstawowym elementem budulcowym wszystkich tkanek organizmu człowieka;
• obrzmienie cytoplazmy;
• dezintegracja błony komórkowej;
• chaotyczna dezaktywacja wszystkich szlaków biochemicznych;
• pęcznienie komórek wskutek przedostania się wody do ich wnętrza bądź wręcz przeciwnie, ich obkurczanie się.

Jakie są rodzaje martwicy?

W praktyce klinicznej wyróżnia się kilka rodzajów martwicy:

• martwica skrzepowa – martwica, która następuje w wyniku kondensacji tkanek, utraty wody i tworzy się skrzep, najczęstszą jej przyczyną jest niedotlenienie tkanek;
• martwica serowata – jest charakterystyczna przy gruźlicy, kile i niektórych nowotworach, postacią przypomina grudki twarogu;
• martwica enzymatyczna – dotyczy tkanki tłuszczowej, powstaje po uwolnieniu enzymów lipolitycznych trzustki do okolicznych tkanek i uczynnieniu lipazy;
• martwica włóknikowata – powstaje w wyniku specyficznych reakcji autoimmunologicznych, pojawia się w przypadku chorób autoimmunologicznych, m.in. wieloguzkowego zapalenia tętnic;
• zgorzel – inaczej zwana gangreną, dochodzi do mumifikacji części ciała.

Jak powstaje martwica?

Martwica skóry najczęściej powstaje w wyniku braku możliwości dopływu istotnych dla życia tkanek substancji, krwi i tlenu. Martwica pojawia się jako konsekwencja uszkodzenia – zmiażdżenia lub długotrwałego ucisku tkanki lub zakażenia rany. Najczęściej występuje u pacjentów, którzy dotknięci są oparzeniem termicznym. Nekroza rozwija się w przypadku oparzenia III stopnia i odmrożenia IV stopnia. Stan ten może pojawić się również u pacjentów, u których dochodzi do nieprawidłowej pielęgnacji odleżyn.

Czynniki, które mogą przyczynić się do powstania martwicy:

• miażdżyca i inne choroby naczyń krwionośnych;
• papierosy;
• nadużywanie alkoholu;
• niedożywianie;
• niewydolność nerek;
• obniżona odporność organizmu, a przy tym wysoki poziom cholesterolu we krwi;
• cukrzyca, w tym przypadku może dojść do stopy cukrzycowej.

Leczenie martwicy

Leczenie martwicy uzależnione od jej lokalizacji i przyczyn powstania. Miejsce, które jest objęte martwicą należy prawidłowo oczyścić. Natomiast usunięcie nekrozy wykonywane jest przez specjalistę, np. lekarza lub pielęgniarkę.

 Zabieg może być przeprowadzony na trzy sposoby:

• usunięcie mechaniczne za pomocą skalpela;
• usunięcie za pomocą ultradźwięków, które oczyszczają ranę, przy czym nie uszkadzają zdrowych tkanek. Co więcej działają przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo. Dodatkowo ultradźwięki pobudzają proces autolizy (trawienia obumarłych tkanek), a także ziarninowania w ranie;
• autolitycznie poprzez stymulowanie własnych enzymów do rozkładu tkanki martwiczej za pomocą hydrożeli.

Chorzy, u których rozwinęła się martwica w ranie muszą bardzo dbać o kondycję swojego organizmu. Powinni dużo pić, a także mieć wysokokaloryczną dietę bogatą w białko. Nie wolno również zapominać o odpowiedniej suplementacji. W przypadku ran, w których została usunięta martwica, dobrze sprawdzają się opatrunki z jonami srebra, stosowane są również opatrunki i żele hydrokoloidowe, alginianowe, hydrożelowe.