Trudności w gojeniu ran często są związane z występowaniem obrzęku. Z tego powodu manualny drenaż limfatyczny oraz kompleksowa terapia przeciwobrzękowa mogą stanowić pomocne narzędzie w leczeniu ran trudno gojących się. O zaletach tej metody terapii mówią dr n. med. Grzegorz Krasowski, wiceprezes zarządu Stowarzyszenia Naukowego Leczenia Ran, oraz mgr Tomasz Deput, doświadczony fizjoterapeuta.

Jak obrzęk wpływa na rany?

Występowanie obrzęku limfatycznego może mieć znaczący wpływ nie tylko na tempo i skuteczność gojenia ran, ale też na ich powstawanie. Jak tłumaczy dr n. med. Grzegorz Krasowski, ekspert w dziedzinie chirurgii ogólnej i onkologicznej, wiceprezes zarządu Stowarzyszenia Naukowego Leczenia Ran:

– Niezależnie od przyczyny powstania obrzęk limfatyczny stwarza niekorzystne warunki sprzyjające powstawaniu owrzodzeń i zaburzające proces gojenia się ran. Nawet drobne skaleczenia obrzękniętej kończyny powodują limfotok, często dochodzi do infekcji, a gojenie rany przybiera charakter przewlekły. Pomiędzy fałdami obrzękniętej kończyny tworzy się wilgotne środowisko sprzyjające maceracji skóry. Sam obrzęk mechanicznie uciska skórę i naczynia krwionośne, powodując jej niedokrwienie, co sprzyja rozwojowi ran i utrudnia ich gojenie – wyjaśnia ekspert. – Nieleczony obrzęk limfatyczny grozi nawracającymi infekcjami, powstawaniem niegojących się ran, utrwaleniem obrzęku ze zmianami dermatologicznymi, utrwalonym zespołem bólowym, postępującymi zaburzeniami w układzie mikrokrążenia żylnego i tętniczego, ograniczeniem ruchomości pacjenta. Opisany zespół patologii w przypadku niewdrożenia odpowiedniego leczenia ulega zapętleniu. Może to doprowadzić do konieczności amputacji kończyny. Opisywane są również przypadki rozwoju procesów nowotworowych w postaci mięsaka limfatycznego.

Na czym polega kompleksowa terapia przeciwobrzękowa?

Kompleksowa terapia przeciwobrzękowa to wielokierunkowe, holistyczne narzędzie do redukcji obrzęku. W skład tej metody leczenia wchodzą: manualny drenaż limfatyczny (MDL), kompresjoterapia, gimnastyka, terapia oddechowa oraz pielęgnacja skóry.

Co to jest manualny drenaż limfatyczny?

Manualny drenaż limfatyczny to zabieg wchodzący w skład kompleksowej terapii przeciwobrzękowej. Wykonują go wykwalifikowani fizjoterapeuci, którzy poprzez specjalne chwyty stymulują pulsację naczyń limfatycznych, co w konsekwencji pozwala przyspieszyć drenaż limfy z obszaru zajętego obrzękiem. O metodach wykonywania manualnego drenażu limfatycznego opowiada Tomasz Deput, licencjat pielęgniarstwa i magister fizjoterapii:

Jak przebiega masaż limfatyczny?

– Drenaż limfatyczny to specyficzny rodzaj masażu. Wpływa nie tylko na układ krwionośny, ale również na naczynia limfatyczne. W drenażu limfatycznym masaż rozpoczyna się od odblokowania głównych węzłów, tj. szyjnych, pachowych i pachwinowych, a następnie mniejszych węzłów i naczyń limfatycznych. Najważniejszy jest kierunek wykonywanych ruchów – drenaż zawsze wykonuje się od obwodu w kierunku ujść żylnych – tłumaczy fizjoterapeuta. – Stosuje się cztery podstawowe techniki: głaskanie, rozcieranie spiralne, ugniatanie szczypcowe oraz wyciskanie. Cały masaż ma charakter ”przepychania”. Stosowana technika powinna doprowadzić do przesunięcia zalegającej limfy w kierunku docelowym.

Tomasz Deput tłumaczy także, jak często należy wykonywać masaż limfatyczny:

– Drenaż całościowy trwa około 60 minut, natomiast częściowy do 30 minut. Wszystkie wymienione powyżej techniki powtarza się 4-5 razy. Cały zabieg wykonuje się bardzo precyzyjnie oraz w powolnym tempie, tj. 10-15 ruchów na minutę. Drenaż limfatyczny absolutnie nie powinien sprawiać pacjentowi bólu. Zabiegi można wykonywać codziennie, co drugi dzień lub dwa razy w tygodniu, w zależności od tego, czy występują przeciwwskazania, aż do momentu ustąpienia obrzęków. W szczególnych przypadkach chorobowych masaż można stosować 2-3 razy dziennie – wyjaśnia ekspert. – Realne efekty widoczne są po 2-3 zabiegach. Zdarzają się jednak przypadki, że już po jednym masażu widzimy różnicę, natomiast poprawa najczęściej ma charakter chwilowy.

Jakie są zalety drenażu limfatycznego?

Regularne stosowanie MDL poprawia nie tylko przepływ limfy w masowanym obszarze ciała, ale też przepływ krwi zarówno w żyłach powierzchniowych, jak i głębokich. Zmniejszenie obrzęku ogranicza ryzyko infekcji oraz wystąpienia urazów tkanek, a jednocześnie znacznie usprawnia procesy regeneracyjne. Dzięki tym zaletom metoda masażu limfatycznego znajduje zastosowanie również w leczeniu ran trudno gojących się, takich jak owrzodzenia żylne oraz zespół stopy cukrzycowej.

Jak tłumaczy dr n. med. Grzegorz Krasowski:

– Terapia przeciwobrzękowa pozwala uzyskać znaczne zmniejszenie nasilenia obrzęku u większości chorych. Jako metodę wspomagającą można zastosować masaż pneumatyczny. Manualny drenaż limfatyczny jest uznaną techniką i jak najbardziej może być stosowany u pacjentów z ranami przewlekłymi z towarzyszącym obrzękiem. Sprzyja gojeniu rany poprzez poprawę unaczynienia tętniczego, żylnego, ograniczenie wysięku z rany, zmniejszenie zespołu bólowego i poprawę aktywności ruchowej pacjenta – wyjaśnia ekspert.

Masaż limfatyczny a zespół stopy cukrzycowej

– Manualny drenaż limfatyczny jest nieocenionym narzędziem w terapii zespołu stopy cukrzycowej – podkreśla dr n. med. Grzegorz Krasowski. – W przypadku tego schorzenia ze względu na zaniki mięśniowe w przebiegu neuropatii cukrzycowej przy równoczesnych zaburzeniach unaczynienia (angiopatia cukrzycowa) i częstych uszkodzeniach i deformacjach w układzie kostno-szkieletowym nie można sobie pozwolić na klasyczną gimnastykę, wzrost aktywności ruchowej i kompresjoterapię bandażami lub gotowymi wyrobami. Właściwie przeprowadzony masaż ogranicza wysięk z rany, poprawia unaczynienie żylne i tętnicze, ogranicza szkody spowodowane neuropatią cukrzycową. Jednak niewłaściwie zastosowany masaż może nasilić patologię i sprzyjać rozwojowi lub nasileniu infekcji, co może doprowadzić do utraty kończyny.

Jakie są przeciwwskazania do drenażu limfatycznego?

Drenażu limfatycznego nie można wykonywać u osób, które cierpią na zdekompensowaną oraz zastoinową niewydolność serca, ostre zapalenie wywołane przez patogenne drobnoustroje, ostrą niewydolność nerek.

Źródła: https://www.woundsource.com/, https://www.centrumflebologii.pl/, https://www.physio-pedia.com/, https://www.lymphcareusa.com/

Przeczytaj także: Jakie są najczęstsze objawy wrzodziejącego zapalenie jelita grubego?

Przeczytaj bezpłatnie pokrewny artykuł w czasopiśmie „Chirurgia Plastyczna i Oparzenia”:

Zasady postępowania fizjoterapeutycznego u chorych po urazie termicznym