Owrzodzenie to poważne powikłanie zespołu stopy cukrzycowej, dlatego kluczowe jest prawidłowe zakwalifikowanie rany w celu podjęcia odpowiedniego leczenia. W praktyce klinicznej najczęściej używa się skali PEDIS, będącej podstawową oceną zaawansowania i ciężkości zakażenia w ZSC, oraz systemu opracowanego przez Uniwersytet San Antonio, który umożliwia monitorowanie wdrożonego leczenia.

Zespół stopy cukrzycowej to poważne powikłanie cukrzycy, zarówno typu 1., jak i 2., które może prowadzić do amputacji kończyny. ZSC cechuje się występowaniem infekcji, powstawaniem owrzodzenia, destrukcją tkanek głębokich, kości i stawów w połączeniu z zaburzeniami lub zanikiem czucia w obrębie stóp albo niedokrwieniem.
W praktyce klinicznej stosuje się różne systemy kwalifikacji zespołu stopy cukrzycowej i zaawansowania rany. Poniżej omawiamy najczęściej stosowane w praktyce klinicznej skale.

Klasyfikacja Meggitta-Wagnera

W leczeniu zespołu stopy cukrzycowej przede wszystkim dąży się do uniknięcia amputacji kończyny. Tymczasem ocena, kiedy stopę należy amputować jest niezwykle trudna i obarczona dużym błędem. Przedwczesne podjęcie decyzji o amputacji może doprowadzić do inwalidztwa pacjenta, z kolei przedłużanie leczenia zachowawczego zwiększa koszty opieki i naraża chorego na wystąpienie poważnych powikłań. Dlatego tak istotna jest szczegółowa ocena lokalizacji, głębokości oraz rozległości owrzodzenia, a także stanu ukrwienia i obecności zakażenia.
Wielu ekspertów podejmowało się próby opracowania klasyfikacji zmian miejscowych w ZSC. Klasyfikacja według Meggitta-Wagnera skupia się jedynie na głębokości owrzodzenia i nie uwzględnia tak istotnych czynników, jak niedokrwienie i obecność zakażenia.

Klasyfikacja według Uniwersytetu w San Antonio

Specjaliści z Uniwersytetu w San Antonio zaproponowali jednak klasyfikację, która uwzględnia nie tylko głębokość owrzodzenia i jego stopień, ale także obecność niedokrwienia i infekcji. Skala została sformułowana w jasny sposób, który umożliwia monitorowanie leczenia.

Skala PEDIS

Równie często w praktyce klinicznej w celu prawidłowej oceny rany w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej stosuje się skalę PEDIS, która uwzględnia ocenę ukrwienia kończyny, wielkości i głębokości rany, obecność zakażenia, a także utratę czucia.

Pomiar rany w cm2 dokonuje się po opracowaniu zmian na zewnętrznych jej obrysach (od miejsca, gdzie zmiana przechodzi w skórę nieobjętą owrzodzeniem).
Ponadto według skali PEDIS zakażenie rany w stopniu 2. wymaga wdrożenia antybiotykoterapii na okres 2 tygodni lub dłużej, zwłaszcza jeżeli występuje niedokrwienie. W stopniu 3. i 4. zaleca się wdrożenie antybiotykoterapii na 2-4 tygodnie lub do ustąpienia objawów zakażenia.

Skala według Edmondsa i Fostera

W krajach anglosaskich częściej stosuje się klasyfikację według Edmondsa i Fostera. Według tej skali stopień 1. oznacza stopę prawidłową, a dopiero 2. klasyfikuje ją jako stopę wysokiego ryzyka.

Pierwsze stadium w klasyfikacji według Edmondsa i Fostera wskazuje na brak cech ryzyka rozwoju owrzodzenia. Należy jednak zwrócić uwagę na zmiany w obrębie wału paznokciowego, takie jak rogowacenie czy wrastanie, a także zakażenie grzybicze, odciski, pęcherze i zranienia, które wymagają leczenia i odpowiedniego postępowania higienicznego.
Stadium drugie oznacza obecność jednego lub większej liczby czynników ryzyka – urazu mechanicznego, termicznego, brak higieny stóp. Stopa wysokiego ryzyka cechuje się prawidłową lub zaczerwienioną barwą, zdeformowaniem czy pojawianiem się palców młoteczkowatych. Ponadto skóra jest sucha, pogrubiała i współistnieją modzele. W przypadku zdiagnozowania stopy wysokiego ryzyka zaleca się opiekę wielodyscyplinarną pacjenta, kontrolę naczyniową i metaboliczną cukrzycy oraz edukację chorego i jego rodziny.
W stadium trzecim i czwartym obserwuje się występowanie owrzodzenia bez infekcji lub z zakażeniem oraz zapaleniem skóry. Owrzodzenie może być powierzchowne lub głębokie.
W stadium piątym i szóstym występuje martwica tkanek powstała na skutek niedrożności naczyń lub rozległego zakażenia. W stopie neuropatycznej częściej obserwuje się martwicę wilgotną współistniejącą z infekcją. Skóra jest wówczas szaro-czarna, a pacjent odczuwa silne dolegliwości bólowe. W przypadku stopy niedokrwiennej rozwija się martwica sucha, która jest wyraźnie odgraniczona od skóry zdrowej. Zajmuje okolicę palucha, palców, pięty i odwodu stopy, przybierając kolor czerwono-czarny z czerwoną obwódką. Jeżeli dojdzie do zakażenia może się rozwinąć martwica wilgotna. Zajęcie rozległej okolicy stopy wraz z tkankami kostnymi i mięśniowymi, prowadzi do zgorzeli, która nierzadko kończy się amputacją.
Źródła: diabetologiaonline.pl, spzozmm.pl
T. Kobik, „Wczesne wykrywanie stopy cukrzycowej”, Via Medica, str. 49-50
M. Korzonek, A. Markiel, J. Czarnota-Chlewicka, „Zespół Stopy Cukrzycowej – problem wciąż aktualny” w „Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne”, 2016, str. 1-8

Przeczytaj także: Jakie obuwie dla osoby z cukrzycą? Sprawdź, co radzi specjalista