Ten tekst przeczytasz w 3 min.

Zespół stopy cukrzycowej to jedno z najgroźniejszych powikłań cukrzycy. W jego leczeniu bardzo ważną rolę odgrywa wczesna diagnostyka, ponieważ nieleczony ZSC może doprowadzić do częściowej lub całkowitej amputacji stopy. Wsparciem w procesie diagnostycznym są międzynarodowe systemy klasyfikacji ZSC.

Do najczęściej wykorzystywanych w praktyce klinicznej systemów diagnostycznych należą klasyfikacja PEDIS oraz skala Wagnera.

PEDIS

Klasyfikacja PEDIS bierze swoją nazwę od pierwszych liter angielskich nazw najważniejszych parametrów w diagnostyce owrzodzenia cukrzycowego – P – perfusion (ukrwienie), E – extent (rozległość), D – depth (głębokość), I – infection (infekcja), S – sensation (czucie).

W klasyfikacji PEDIS wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania zespołu stopy cukrzycowej.

W stopniu I owrzodzenie ma charakter powierzchowny (nie sięga poniżej skóry właściwej), ukrwienie jest prawidłowe (tętno wyczuwalne na tętnicach stóp, ABI>0,9), nie występują objawy zapalenia ani neuropatii.

W stopniu II owrzodzenie może obejmować wszystkie tkanki miękkie. Zapalenie może obejmować do 2 cm skóry od granicy owrzodzenia. Występuje neuropatia cukrzycowa i objawy chromania przestankowego (ABI<0,9).

Stopień III obejmuje owrzodzenia penetrujące do kości. Zapalenie obejmuje więcej niż 2 cm od granicy owrzodzenia. Występuje krytyczne niedokrwienie i ból spoczynkowy (ABI<0,4). Brak cech infekcji uogólnionej.

W stopniu IV występują cechy uogólnionej infekcji – gorączka powyżej 38 st. C, czynność serca powyżej 90/min, leukocytoza 12 000/cm3 lub leukopenia 4000/mm3, liczba oddechów większa niż 20/min.

Skala Wagnera

Skala Wagnera obejmuje sześć stopni zaawansowania zmian owrzodzeniowych w ZSC. Uwzględnia się w niej parametry takie jak głębokość owrzodzenia, obecność zgorzeli, rozległość tkanki martwiczej. Istotną wadą tego systemu klasyfikacji jest jednak to, że nie włącza się do niego dwóch istotnych z klinicznego punktu widzenia parametrów – obecności infekcji oraz niedokrwienia, a ponadto nie uwzględnia się wszystkich podtypów ZSC.

Stopień 0 to stopa zagrożona wystąpieniem ZSC (zniekształcenie stopy, brak owrzodzenia).

Stopień 1 obejmuje owrzodzenia powierzchowne.

Stopień 2 oznacza owrzodzenie z towarzyszącym stanem zapalnym skóry i tkanek podskórnych.

W stopniu 3 obserwuje się głębokie owrzodzenia penetrujące do kości z towarzyszącą ropowicą.

W stopniu 4 występuje miejscowa zgorzel palców lub pięty.

Stopień 5 oznacza natomiast rozległą zgorzel stopy i posocznicę ze wskazaniem do amputacji.

Inne klasyfikacje

Jednym z mniej rozpowszechnionych systemów klasyfikacji ZSC jest system University of Texas. Uwzględnia się w nim głębokość owrzodzenia, a także obecność infekcji i niedokrwienia. System University of Texas obejmuje cztery stopnie głębokości rany (0-3) oraz cztery fazy rozwoju zakażenia i niedokrwienia (A-D).

Stopień 0 oznacza ranę pokrytą nabłonkiem.

Stopień 1 to rana powierzchowna.

W stopniu 2 obserwuje się ranę, która penetruje do ścięgna lub do torebki stawowej.

W stopniu 3 owrzodzenie penetruje do kości lub przestrzeni stawowej.

 

W fazie A nie obserwuje się infekcji i niedokrwienia.

W fazie B w ranie występują symptomy zakażenia.

W fazie C obecne jest niedokrwienie.

Faza D oznacza obecność zarówno infekcji, jak i niedokrwienia.

System Unviersity of Texas pozwala na stosunkowo skuteczne przewidywanie efektów leczenia ZSC (im wyższe stopień i faza klasyfikacji, tym mniejsze szanse rany na wyleczenie bez rewaskularyzacji bądź amputacji).

W skali SINBAD, będącej uproszczoną wersją systemu klasyfikacji S(AD), uwzględnia się lokalizację rany, niedokrwienie, neuropatię, obecność infekcji bakteryjnej, a także głębokość rany. Zastosowany w skali SINBAD system punktowy umożliwia skuteczniejsze przewidywanie skutków leczenia oraz miarodajne porównanie zróżnicowanych przypadków klinicznych, także w obrębie różnych krajów.

Lokalizacja rany

Przednia część stopy – 0

Śródstopie lub tylna część stopy – 1

Niedokrwienie

Zachowane ukrwienie – wyczuwalny puls w stopie – 0

Kliniczne objawy zmniejszonego dopływu krwi – 1

Neuropatia

Czucie zachowane – 0

Czucie zaburzone – 1

Infekcja bakteryjna

Brak – 0

Obecność – 1

Rozmiar owrzodzenia

<1 cm2 – 0

>1 cm2 – 1

Głębokość rany

Owrzodzenie ograniczone do skóry i tkanki podskórnej – 0

Owrzodzenie penetrujące do mięśni, ścięgien i głębszych tkanek – 1

Wynik równy 3 pkt lub wyższy wiąże się z opóźnieniem lub zaburzeniem leczenia ZSC.

Źródła:

1. Clayton, T.A. Elasy, Patofizjologia, klasyfikacja i leczenie owrzodzeń stóp u chorych na cukrzycę, tłum. A. Korzon-Burakowska, „Diabetologia Praktyczna” 2009, 10 (5), 209-216.
2. Stang, M. Young, „Selection and application of a diabetic foot ulcer classification system in Scotland: part 2”, “Diabetic Foot Journal” 2018, 21 (2),100-106.
3. Popłąwska-Kita, “Stopa cukrzycowa”, w: „Diabetologia geriatryczna”, red. A. Kaszuba, J. Szepietowski, Z. Adamski, Lublin 2018.

Przeczytaj także: Choroby skóry związane z zapaleniem wątroby typu C

Przeczytaj bezpłatnie pokrewny artykuł w czasopiśmie „Forum Zakażeń”: