Zakażenie miejsca operowanego (ZMO) to najczęściej występujące powikłanie pooperacyjne. Jego wystąpienie wiąże się z poważnymi skutkami zdrowotnymi dla pacjentów i znacznymi kosztami leczenia. W związku z tym badanie przyczyn i potencjalnych odmian ZMO oraz czynników ryzyka tego powikłania to ważne zadanie współczesnej medycyny.
Zakażenie miejsca operowanego według aktualnej definicji amerykańskiej organizacji Centers for Disease Control and Prevention to zakażenie, które występuje w przeciągu 30 lub 90 dni od operacji, w zależności od rodzaju wykonanego zabiegu.
30-dniowy okres rejestracji zakażenia obejmuje m.in. takie zabiegi jak amputacja kończyny, cięcie cesarskie, przeszczep serca, nerki lub wątroby, operacja przewodów żółciowych, wątroby lub trzustki, operacja jajników, prostaty, histerektomia brzuszna i waginalna.
90-dniowym okresem rejestracji są natomiast objęte takie procedury zabiegowe jak operacja gruczołu piersiowego, obwodowe zabiegi naczyniowe, kraniotomia, pomostowanie aortalno-wieńcowe, wszczepienie protezy kolana lub biodra czy zabiegi kardiochirurgiczne.
Statystyki wskazują, że zakażenie miejsca operowanego to powikłanie występujące w przypadku 2-7 proc. wszystkich operacji.
Podział ZMO
Ze względu na obszar występowania w praktyce klinicznej wyróżnia się powszechnie trzy podstawowe kategorie zakażeń miejsca operowanego.
Kategoria pierwsza to zakażenia powierzchowne, które obejmują skórę i tkankę podskórną. Zakażenie tego typu musi spełniać przynajmniej jeden z wymienionych warunków: występowanie ropnego wycieku, dodatni posiew z aseptycznie pobranego mateirału, rozwarstwienie rany przez chirurga (z dodatnim posiewem lub bez), co najmniej jeden z objawów infekcji (ból lub tkliwość rany, obrzęk, zaczerwienienie, miejscowe ucieplenie).
Do kategorii drugiej zalicza się zakażenia głębokie, obejmujące tkanki takie jak powięź i mięśnie. Do zdiagnozowania tego typu zakażenia konieczne jest spełnienie co najmniej jednego z warunków: wyciek ropny z głębokich warstw rany, gorączka powyżej 38 stopni, ból, tkliwość w miejscu rany, ropień lub inny symptom zakażenia stwierdzony podczas badania, procedury inwazyjnej lub badań obrazowych, zakażona ewentracja lub rana z głębokim zakażeniem celowo rozwarstwiona przez chirurga z dodatnim posiewem lub bez.
Ostatnia kategoria obejmuje zakażenia jam ciała lub narządów. W przypadku tego typu zakażenia konieczne jest stwierdzenie przynajmniej jednego z wymienionych objawów: wyciek treści ropnej za pośrednictwem drenu pozostawionego w jamie ciała lub narządzie, t dodatni wynik posiewu pobranego w sposób aseptyczny z narządu lub jamy ciała, ropień lub inny stwierdzony podczas badania, procedury inwazyjnej, badania histopatologicznego lub badań obrazowych dowód zakażenia obejmujący jamę ciała lub narząd.
Czynniki ryzyka ZMO
Na wystąpienie zakażenia miejsca operowanego mogą mieć wpływ zarówno czynniki zewnętrzne, jak i cechy indywidualne pacjenta.
Podczas operacji może dojść do kontaminacji endogennej (np. w wyniku otwarcia przewodu pokarmowego podczas operacji brzusznej) bądź egzogennej (w wyniku wydłużenia czasu operacji powyżej 75 proc. czasu przewidzianego dla tego rodzaju zabiegu, co zwiększa czas ekspozycji tkanek na drobnoustroje). Ryzyko wystąpienia ZMO znacznie zwiększa przeprowadzenie operacji w polu skażonym lub brudnym.
ZMO jest także związane z występowaniem zaburzeń funkcjonowania układu odpornościowego, spowodowanych przez choroby współistniejące takie jak cukrzyca, hiperglikemia, niedożywienie. Czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia ZMO jest także stosowanie immunosupresantów bądź radioterapii.
W literaturze specjalistycznej jako czynniki ryzyka wymienia się także wiek pacjenta (powikłania częstsze w populacji geriatrycznej), palenie papierosów (ze względu na efekt naczynioskurczowy i upośledzenie zdolności hemoglobiny do przenoszenia tlenu), otyłość (rozrośnięta tkanka tłuszczowa jako środowisko sprzyjające zakażeniu i innym powikłaniom, opóźnienie procesów regeneracyjnych, zwiększona kontaminacja bakteryjna skóry).
Źródło:
Gospodarek, J. Szopiński, A. Mikucka, „Zakażenie miejsca operowanego – postaci kliniczne, czynniki ryzyka, profilaktyka, etiologia, diagnostyka”, Forum Zakażeń 2013;4(5):275–282.
Przeczytaj także: SNLR: stanowisko dot. postępowania z raną podczas epidemii COVID-19
