Tlen to pierwiastek niezbędny w procesie gojenia ran, odpowiedzialny za aktywację mechanizmów naprawczych w uszkodzonej tkance. Wśród metod terapii ran z wykorzystaniem tlenu i jego odmian wyróżnia się komory hiperbaryczne, miejscową tlenoterapię oraz podawanie mieszanek tlenowo-ozonowych.
Tlen ma duże znaczenie dla prawidłowego gojenia ran. Bierze udział w następujących procesach: angiogeneza, metabolizm, remodeling, produkcja reaktywnych form tlenu (ang. reactive oxygen species, ROS).
Terapia tlenem hiperbarycznym
Terapia tlenem hiperbarycznym (ang. hyperbaric oxygen therapy, HBOT) polega na umieszczeniu pacjenta w specjalnej komorze, w której oddycha on 100-procentowym tlenem o ciśnieniu wyższym niż atmosferyczne (1,5-3,0 ATA).
Terapia hiperbaryczna reguluje procesy naprawcze w uszkodzonych tkankach. Ma wpływ na takie mechanizmy jak osoczowa odpowiedź antyoksydacyjna, indukcja odpowiedzi naczyniowej oraz regulacja napięcia naczyniowego.
Podawanie tlenu hiperbarycznego pacjentom z trudno gojącymi się ranami powoduje podwyższenie stężenia tlenu w surowicy krwi oraz przenoszonego przez hemoglobinę, co zwiększa stopień dyfuzji z naczyń krwionośnych do uszkodzonych tkanek. Następuje rozszerzenie zwężonych lub zamkniętych naczyń oraz zwężenie naczyń rozszerzonych, dzięki czemu poprawia się utlenowanie tkanek. W przypadku stanu zapalnego stosowanie tlenu hiperbarycznego pozwala zmniejszyć obrzęk i wzmocnić odpowiedź immunologiczną organizmu (tlen hiperbaryczny wykazuje synergię z antybiotykoterapią). Dochodzi również do stymulacji angiogenezy i wzrostu produkcji kolagenu.
Miejscowa tlenoterapia
Miejscowa tlenoterapia polega na wykorzystaniu koncentratora tlenu, czyli przenośnego urządzenia, które pobiera tlen z powietrza i następnie emituje go w wysokich stężeniach. Tlen jest następnie podawany w miejscu zranienia. Jest to alternatywna metoda terapeutyczna w stosunku do terapii tlenem hiperbarycznym. Badania dowodzą, że miejscowa tlenoterapia przyspiesza gojenie ran przewlekłych we wszystkich stopniach zaawansowania.
Miejscowa tlenoterapia obejmuje również stosowanie utlenowanej hemoglobiny w formie aerozolu do rozpylania na ranę. Hemoglobina po rozpyleniu na ranę wiąże się z tlenem z otoczenia i przenosi go do dna rany poprzez ułatwioną dyfuzję. Tlen jest następnie uwalniany do rany, co prowadzi do wzrostu stężenia tlenu w tkankach. Dzięki temu hemoglobina w sprayu skutecznie stymuluje procesy naprawcze i przyspiesza gojenie ran. Preparat ten może być stosowany w leczeniu ran o zróżnicowanej etiologii, w których występuje hipoksja.
Mieszanki tlenowo-ozonowe
Ozon przeciwdziała niedotlenieniu w obszarze rany poprzez zwiększenie saturacji hemoglobiny tlenem. Ma również działanie bakteriobójcze i antymikotyczne. Ponadto zmniejsza stan zapalny i przyspiesza proces gojenia tkanek.
Ozon może być podawany na ranę miejscowo w formie opatrunków z ozonowanymi preparatami oleistymi i maściami lub stosowanych powierzchniowo mieszaken tlenowo-ozonowych. Wśród efektów terapii obserwuje się zwiększoną angiogenezę i produkcję kolagenu oraz intensyfikację keratynizacji warstwy rogowej naskórka.
Ozon wykorzystuje się również w procesie autohemotransfuzji (pozaustrojowego wzbogacania krwi w ozon i tlen). Mieszanki ozonowo-tlenowe można również podawać w formie iniekcji.
Źródła:
F. Gottrup, J. Dissemond, C. Baines i in., “Use of Oxygen Therapies in Wound Healing. Focus on Topical and Hyperbaric Oxygen Treatment”, “Journal of Wound Care” 2017, 1(26): 1-43.
J. Yu, S. Lu, A.M. MacLaren i in., “Topical oxygen therapy results in complete wound healing in diabetic foot ulcers”, “Wound Repair and Regeneration” 2016, 4(6): 1066-1072.
Przeczytaj także: Tlen hiperbaryczny w leczeniu oparzeń
