Złamanie kości czaszki następuje na skutek bezpośredniego uderzenia, np. upadku. Uraz ten może być niebezpieczny dla zdrowia i życia człowieka, dlatego w przypadku podejrzenia złamania kości czaszki konieczne jest podjęcie jak najszybszej interwencji medycznej. Również leczenie tego typu urazów bywa wyzwaniem i niejednokrotnie wymaga zaangażowania lekarzy różnych specjalności.

Najczęstszymi przyczynami złamań kości czaszki są upadki z wysokości, wypadki samochodowe i motocyklowe oraz urazy sportowe. Obrażenia te mogą mieć różny charakter i wymagać innej interwencji medycznej. Pęknięcie czaszki zazwyczaj nie jest poważnym stanem i wymaga jedynie leczenia zachowawczego. Rozleglejsze urazy, np. gdy kość jest wgłębiona w kierunku mózgu, mogą powodować uszkodzenia mózgu i są poważnym zagrożeniem zdrowia i życia.

Jakie są rodzaje złamania kości czaszki?

Złamania kości czaszki, w zależności od lokalizacji urazu, można podzielić na złamania:

• twarzoczaszki,
• mózgoczaszki – złamania sklepienia czaszki (części czaszki otaczającej mózg od przodu, góry, boków i tyłu) oraz złamania podstawy czaszki (części czaszki znajdującej się od dołu mózgu),
• kombinacje złamań twarzoczaszki i mózgoczaszki.

Złamania dzieli się również na niezależne od lokalizacji, czyli stabilne (linijne) oraz niestabilne (wgłobione, kiedy dochodzi do przemieszczania się odłamów kostnych w głąb jamy czaszki), a także pod względem uszkodzenia tkanek miękkich czaszki – zamknięte (kiedy nie dochodzi do uszkodzenia ciągłości tkanek)  i otwarte (w ranie na głowie widoczna jest złamana kość).

Jakie mogą być skutki złamania kości czaszki?

Złamania kości czaszki bardzo rzadko stanowią uraz izolowany. Zazwyczaj towarzyszą mu uszkodzenia dotyczące również innych narządów. Urazy głowy ze złamaniem czaszki mogą prowadzić do poważnych powikłań, które niejednokrotnie doprowadzają do trwałych zaburzeń neurologicznych, a nawet śmierci.

Złamanie kości czaszki może doprowadzić do uszkodzenia tkanek miękkich otaczających czaszkę, czyli skóry, tkanki podskórnej, czepca i okostnej. Uszkodzenie naczyń tętniczych i/lub żylnych może prowadzić do powstania krwiaka w obrębie tkanek miękkich czaszki. Złamanie może również naruszać struktury wewnątrzczaszkowe, czyli opony mózgowe, mózg, nerwy czaszkowe i naczynia, co może z kolei doprowadzić do narastania obrzęku mózgu, a także powstania krwiaka śródczaszkowego, który stanowi zagrożenie życia.

Jakie są objawy złamania kości czaszki?

Objawy złamanej kości czaszki są uzależnione od miejsca złamania i jego ciężkości – mogą być łagodne lub nasilone. Złamanie zwykle manifestuje się krwawieniem w pobliżu i w miejscu urazu, a także krwiakami widocznymi na skórze, zwłaszcza wokół oczu, za uchem czy w okolicy nasady nosa. O złamaniu kości czaszki świadczy także ból w miejscu urazu, obrzęk tkanek wokół miejsca urazu (na ogół wokół oczu i za uchem), a także zaczerwienienie i podwyższona temperatura tkanek wokół miejsca urazu. Ponadto w przypadku złamania kości czaszki może dochodzić do wycieku przezroczystej lub lekko zabarwionej krwią treści z rany – ten objaw może świadczyć o uszkodzeniu opon mózgowych i wydobywaniu się płynu-mózgowo rdzeniowego z rany.

Złamanie kości czaszki może manifestować się również w mniej oczywisty sposób. Te objawy mogą świadczyć o poważnym urazie śródczaszkowym:

• ból głowy,
• nudności i wymioty,
• zaburzenia widzenia,
• zaburzenia równowagi,
• zaburzenia reakcji źrenic na światło,
• sztywność karku,
• splątanie,
• zaburzenia orientacji.

Pierwsza pomoc w przypadku złamania kości czaszki

W razie wystąpienia objawów złamania kości czaszki będącego następstwem urazu głowy i podejrzenia złamania kości czaszki, należy przystąpić do procedur udzielania pierwszej pomocy.

W pierwszej kolejności zaleca się sprawdzenie dróg oddechowych, czy w jamie ustnej nie ma ciał obcych, a także czy pacjent oddycha i ma zachowane tętno. W razie konieczności należy przystąpić do akcji resuscytacyjnej. Poszkodowanego, który stracił przytomność nie można przemieszczać i należy wezwać pogotowie ratunkowe. Jeżeli jednak pacjent znajduje się w niebezpiecznym miejscu, przy jego przenoszeniu należy zabezpieczyć kręgosłup szyjny, tak by głowa nie poruszała się.

Następnie można przystąpić do oceny miejsca urazu – jeżeli występuje krwawienie można je zatamować przy użyciu lekkiego opatrunku uciskowego z czystego materiału (np. jałowej gazy). Gdy krwawienie jest obfite należy dołożyć opatrunku, nie usuwając poprzedniego, nawet jeżeli przemókł. W razie wystąpienia wymiotów u poszkodowanego należy ustabilizować jego głowę i szyję i obrócić go tak, by nie doszło do zachłyśnięcia.

Jeżeli poszkodowany jest przytomny i w kontakcie słownym należy przetransportować go do najbliższego szpitala.

Rozpoznanie i leczenie złamań kości czaszki

Lekarz rozpoznaje uraz kości czaszki na podstawie oględzin rany powstałej na skutek urazu oraz objawów pacjenta. W celu dokładnej diagnostyki złamania kości zaleca się wykonanie tomografii komputerowej (TK) głowy. Badanie dokładnie zobrazuje struktury kostne czaszki, a także uwidoczni tkanki miękkie powłok czaszki oraz mózg. W niektórych przypadkach zlecane jest badanie rezonansem magnetycznym.

Złamania stabilne, zamknięte i niepowikłane uszkodzeniem struktur wewnątrzczaszkowych leczone są zwykle zachowawczo z zastosowaniem leków przeciwbólowych oraz kontroli radiologicznej. Złamania stabilne i otwarte, bez infekcji rany, opatruje się chirurgicznie i również kontroluje za pomocą badań radiologicznych.

Urazy, które powikłane są wgłobieniem kości czaszki lub zakażeniem rany podlegają interwencji chirurgicznej. Z kolei obrażenia, w których doszło do urazów podstawy czaszki i skutkujące wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego (np. przez nos lub po tylnej ścianie gardła) podlegają operacji chirurgicznej przy współpracy neurochirurgów i chirurgów szczękowo-twarzowych. W przypadku złamań, które powodują obrzęk mózgu lub powstawanie krwiaka śródczaszkowego uciskającego mózg, wdraża się leczenie neurochirurgiczne. Złamania podstawy czaszki powikłane uszkodzeniem opony twardej z płynotokiem każdorazowo powinny być leczone operacyjne, ponieważ istnieje ryzyko zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu. Odbarczenie mózgu wykonywane jest u pacjentów, u których konieczne jest usunięcie złamanych fragmentów kostnych. W tym przypadku wstawiana jest również sztuczna płytka w miejsce ubytku kostnego.

Źródło: mp.pl

Przeczytaj także: Atrament, młotek, pilnik i wino – jak średniowieczny chirurg leczył złamania czaszki?

Przeczytaj bezpłatnie pokrewny artykuł w czasopiśmie „Forum Leczenia Ran”:

Owrzodzenie malformacji żylno-tętniczej głowy. Opis przypadku